Pełnoletnia "Traviata" z ROH

Nie bardzo ufam statystykom, więc nie sprawdzałam, ale mam wrażenie, iż najczęściej wystawianą operą (na całym świecie) jest „Traviata”. Mijają lata i mody, obyczajowość zmienia się drastycznie a historia szlachetnej kurtyzany oprawiona genialną muzyką wciąż  wyciska łzy. Nie wiem, czy to kwestia archetypowej fabuły – ona, on, przeszkody, śmierć – czy raczej wyrafinowanej prostoty, z jaką została opowiedziana najpierw przez Alexandre’a Dumasa  a później Francesco Marię Piave i Verdiego. Dwaj ostatni znacznie uszlachetnili pierwotny tekst, w którym nie brak scen nieco efekciarskich, jak choćby otwierający powieść obraz ekshumacji ciała bohaterki (po jakimś czasie leżenia w grobie) przy której asystuje nieszczęsny amant. Tekst Dumasa zawiera też sporo szczegółów z życia zawodowego Marguerite, których Violetcie oszczędzono, możemy więc bez przeszkód się z nią identyfikować. Przy tym o ile Marguerite została troszkę zapomniana – „Dama kameliowa” egzystuje dziś raczej jako powszechnie znany mit niż naprawdę czytana książka – Violetta triumfuje. Każdego dnia w jakimś zakątku globu, a najpewniej w wielu widownia dyskretnie ociera oczy zwilgotniałe pod wpływem „Addio del passato”. Jeśli zaś ktoś, jak ja, kawał swego życia spędził z operą z pewnością ma za sobą dziesiątki realizacji „Zbłąkanej” (swoją drogą fascynujące jak ów przymiotnik stał się w języku polskim imieniem własnym), zarówno tych tradycyjnych, jak uwspółcześnionych i rozgrywających w dziwnych, zupełnie nieprzystających do oryginału środowiskach. Reżyserzy tych ostatnich prześcigają się w pomysłach gdzie by tu jeszcze biednych bohaterów umieścić: w cyrku, w korporacji, w lupanarze podłej kategorii itd. A „Traviata” jest historią, w gruncie rzeczy kameralną (mimo imponujących scen zbiorowych)  opierającą się na podstawowych ludzkich emocjach. Ona żadnego przybliżania nie potrzebuje, działa bezbłędnie w kostiumie z czasów Drugiego Cesarstwa. I są na to dowody. Dziś o jednym z nich. Inscenizacja Richarda Eyre’a miała swoją premierę w ROH już bardzo dawno temu, w roku 1994. Stała się początkiem wielkiej kariery Angeli Gheorghiu, której bardzo pomógł sędziwy już wówczas Georg Solti. Od tego momentu wiele sopranów nosiło białą krynolinę Violetty: Rene Fleming, Diana Damrau, Marina Poplavska, Ailyn Perez, Nicole Cabell, Marina Rebeka czy Sonia Yoncheva. Kostium Alfreda zakładali Joseph Calleja, Charles Castronovo, Ismael Jordi, Frank Lopardo, Saimir Pirgu i nasz Piotr Beczała. Laseczką Germonta podpierali się Thomas Hampson, Simon Keenlyside, Placido Domingo a nawet … Mariusz Kwiecień, który zresztą po tym doświadczeniu słusznie stwierdził, że ani na Verdiego ani na role ojców jeszcze nie czas. W styczniu 2008 spektakl miał obsadę jak z sennego marzenia – trzy przepiękne głosy w bardzo urodziwych ciałach, bo śpiewali Anna Netrebko, Jonas Kaufmann i Dmitri Hvorostovsky. Można było napaść zarówno oczy, jak i uszy a najsłynniejsza współczesna sopranistka i najsławniejszy tenor ani wcześniej, ani później (jak dotąd) nie spotkali się więcej na scenie w spektaklu operowym (raz na koncercie). Wielka szkoda, że po tym zdarzeniu pozostał tylko niedoskonały zapis akustyczny i króciuteńki zapis video z próby. Dobrze chociaż, że sama produkcja przetrwała tak długo – jest zgodna z tekstem, didaskaliami i daje śpiewakom szansę na stworzenie  scenicznych kreacji nie każąc im działać w sposób poważnie zaburzający oddychanie. Na domiar dobrego scenografia Boba Crowleya, chociaż zgodna z epoką jest oszczędna na ile się da. Nie tworzy wrażenia klaustrofobicznego przeładowania nadmiarem charakterystycznego dla prac Franco Zefirellego. Za to pomysł ubrania kurtyzany w starannie skopiowany z portretu strój cesarzowej  Elżbiety jest  lekko przewrotny, bo to kopia 1:1 , z takimi szczegółami jak fryzura i wpięte w nią ozdoby włącznie. Ale – w końcu w drugiej połowie dziewiętnastego wieku Sissi była trendseterką oraz ikoną mody – Violetta mogła się na niej wzorować … Biorąc to wszystko pod uwagę nic dziwnego, że tę produkcję wybrano w ROH do transmisji kinowej słusznie przypuszczając, iż dwa dostępne na rynku zapisy DVD nie zniechęcą publiczności – raczej przeciwnie. Najnowsza odsłona miała zalety i niedociągnięcia, do których zaliczam dyrygowanie Yvesa Abela.  Była to dosyć, szczerze mówiąc pod tym względem nudna „Traviata”, bez pazura i bez kardynalnych błędów, ale też pozbawiona subtelności. Za to pewne wartości są w ROH stałe: dobry chór, świetny balet, kompetentnie wykonane role drugoplanowe. Saimir Pirgu miał najwyraźniej kiepski dzień, co mogło być efektem  przedwczesnego powrotu na scenę po świeżo przebytej chorobie (odwołał udział w kilku poprzedzających spektaklach). Słysząc go jedyny raz na żywo stwierdziłam, że ma dosyć niefonogeniczny głos, bez pośrednictwa aparatury brzmiący znacznie piękniej. Tym razem jednak wystąpiły spore wokalne problemy, nie tylko z górą, fraza się rwała, brak było płynności. Ten ostatni zarzut , tyle, że w mniejszym stopniu (nie o brak tu chodzi, ale o niedostatek) postawiłabym też barytonowi. Luca Salsi, który zebrał  za swój występ dobre recenzje dysponuje ładną, ciepłą barwą, nie brak mu mocy ale nad legato powinien troszkę popracować. O Venerze Gimadievej wyrażałam się w samych superlatywach już przy okazji jej Violetty z Glyndebourne i właściwie mogę je tylko te zachwyty powtórzyć. W jej wypadku nie chodzi tylko o zalety czysto głosowe, choć są niepoślednie ale przede wszystkim o prostotę, szczerość i wiarygodność z jaką przekazuje ona wszystkie emocje  swojej bohaterki. Bez tego nie ma Violetty a tak często brakuje owej cechy innym, nawet świetnym od strony technicznej sopranistkom (vide Diva Angela).

Na koniec przyznaję, że bardzo jestem ciekawa jak długo jeszcze produkcja Richarda Eyre’a ostanie się w ROH zanim komuś nie przyjdzie do głowy zastąpić ją inna, zapewne słabszą, ale nowocześniejszą.  Na razie, po jubileuszowym, 150 –tym przedstawieniu 18 maja 2015 ma się, jak widać nienajgorzej. Za miesiąc w kostiumach Violetty, Alfreda i Germonta seniora wystąpią na londyńskiej scenie Maria Agresta, powracający do swej partii Rolando Villazon i Quinn Kelsey.
P.S. Artur Ruciński debiutował wczorajszego wieczora w Met - z sukcesem oczywiście. New York Classical Review napisał "Artur Ruciński, making his Met debut, was brilliant as Sharpless, with a robust, earthy sound and an achingly sympathetic portrayal". 

https://www.youtube.com/watch?v=qA9HyzRMId4&list=PL2Oq__5gYuU9J_0dGmv4a3z3_AhglLwjs

https://www.youtube.com/watch?v=wycSmZz_Ru0  

                                    Anna Netrebko i Jonas Kaufmann jako Violetta i Alfred

Cesarzowa Elżbieta

Marie (Alphonsine) Duplessis