Powtórka z "Trubadura" - Bregencja i ... znów Monachium

Odrobiłam lekcję, moi drodzy. Ponieważ po monachijskim „Trubadurze” mnóstwo głosów, zarówno blogowych jak prywatnych tę produkcję chwaliło postarałam się. Obejrzałam to po raz drugi, wysłuchałam, co mają do powiedzenia Oliver Py i Jonas Kaufmann. Ochłonięcie z wrażenia (to swoisty komplement – wrażenie jednak było, co na ogół lepsze jest od nudy) nie spowodowało jednak dużej różnicy  w moim spojrzeniu na tę produkcję. Nie wszystko da się uzasadnić konwencją koszmarnego snu. Pewne wyjaśnienia zwyczajnie mnie nie przekonały. Na przykład kwestia ślepoty Leonory. Owszem , to postać szczególna, eteryczna, nieziemska. Nic o niej nie wiemy – kim jest? skąd przychodzi? Owszem, jest szczególnie uwrażliwiona na dźwięk – zakochuje się w głosie Manrica zanim pokocha jego samego. Ale czy to znaczy, że musi być niewidoma? Lub  też obecność na scenie lokomotywy, tłumaczona przez … mniemane przytłoczenie Verdiego postępem technicznym . Nawet jeśli by tak było (tylko skąd Py zna uczucia Verdiego?) mylenie życiorysu autora z fabułą jego opowieści kończy się  zazwyczaj źle – jak nie przymierzając słynny Brokeback Oniegin … Przy ponownym oglądaniu namolna ilustracyjność drażniła mnie jeszcze bardziej , zaś Elena Manistina podobała się nieco mniej ( nie dotyczy to wokalnej strony jej kreacji). Zauważyliście, że tylko w jej interakcjach z Kaufmannem była emocjonalna prawda? Inspirujący partner jest jednak bardzo ważny – tylko najlepsi (jak Kaufmann właśnie) nie muszą się na nim opierać, sami stanowią inspirację. Tym bardziej podziwiam spektakl Carsena, który takich ułatwień w postaci fantastycznych (przynajmniej dwojga) artystów nie miał. „Trubadur” w jego reżyserii to dziwny przypadek. Nie byłabym w stanie go szczerze polecić, bo z tak kuriozalnym przypadkiem wokalnej niemocy w wykonaniu głównego tenora nie spotkałam się wcześniej, a reszta obsady jest przeciętna. Ale równie daleko mi do odradzania, kontrowersyjna zdaniem niektórych produkcja to dla mnie najlepszy „Trubadur” jakiego widziałam. Zacząć jednak należy od samego festiwalu w Bregencji, bo to wydarzenie specyficzne. Przede wszystkim dlatego, że scena znajduje się na Jeziorze Bodeńskim, widownia i orkiestra zaś na jego brzegu. Powoduje to oczywiście konieczność nagłaśniania , a nie wszyscy to lubią. Nie z tego jednak Bregencja słynie . Od ładnych paru lat ustalił się tam zwyczaj zabudowywania tej wielkiej sceny gigantycznymi, czasem na pierwszy rzut oka szokującymi dekoracjami. Nie będę ich opisywać, bo nawet jeśli ktoś nie widział, może posłużyć się Googlem, a jak wiadomo obraz wart tysiąca słów . W wypadku „Trubadura” miejscem akcji okazała się … krwiście czerwona rafineria z dziesięcioma kominami i wieloma kładkami, dającymi możliwość rozgrywania akcji na różnych poziomach – i tym razem, wobec konieczności noszenia przez śpiewaków mikroportów nie wpłynęło to jakość dźwięku.  Zabudowano też „proscenium” – tam mamy omszałe kamienie wśród których rozrzucone są beczki po ropie. Oba te tereny rozdziela czasem pleksiglasowy, przezroczysty mur. Nie brzmi dobrze? Ale wygląda imponująco i sensownie, zwłaszcza, że czasami rafineria sprawia wrażenie zamczyska. To miejsce rządzone przez Hrabiego Lunę , jego własność i królestwo zaludnione przez hordy pracowników – żołnierzy w niebieskich mundurach. Cyganie zamieszkują nabrzeże, zręcznie poruszając się po oślizgłych głazach. Te dwa światy przenikają się właściwie tylko przy okazji działań zbrojnych. Drużyna Hrabiego jest znakomicie uzbrojona  i wyszkolona (ćwiczenia w sztukach walki możemy obserwować), przyjaciele Manrica także wykazują sprawność fizyczną spuszczając się na sznurach po murze. Zawdzięczamy Carsenowi sporo niezmiernie efektownych wizualnie obrazów, które zostają z nami po seansie, na przykład korowód mniszek oświetlonych trzymanymi w dłoniach świecami . Światło w ogóle stanowi tu osobny temat, ponieważ spektakl zaczynał się za dnia, potem widzieliśmy wszystkie fazy zmierzchu (ach, ta pomarańczowa poświata odbita w wodzie) i w końcu czarną noc. Najprostszym z efektów ( i nie mówię tu o technice) jest ogień, który bucha z kominów punktując każde tutti w orkiestrze. Czasem to tylko dwa kominy, czasem więcej -  w finale oczywiście wszystkie. Płomienie buchają także z beczek po ropie grzejąc siedzących przy nich Cyganów. Ogień to motyw przewodni – w idealnej zgodzie z librettem. Z jego pomocą wykreowano momenty przejmujące . Azucena  zbliża do niego dłonie jakby chcąc doświadczyć tego, co jej matka i cofa je przerażona. Żołdacy Hrabiego złapawszy Cygankę straszą ją najpierw zapalniczką, potem już pochodniami. Opisuję to wszystko na dowód, że zalety tej produkcji to nie tylko specyficzne warunki, w jakich została wystawiona. Porównując ze spektaklem Olivera Py, ten jest bardziej logicznie powiązany z librettem, nie ucieka w barokowy nadmiar ani poetykę snu. I zawiera tylko jeden fragment ilustracyjny, ale także nieco subtelniejszy niż u Py (kiedy Fernando snuje swą opowieść personifikacją schwytanej domniemanej dzieciobójczyni staje się jeden z młodych żołnierzy). Oczywiście Carsen nie wykreował tak magicznej więzi między bohaterami, nie miał do dyspozycji Kaufmanna i Harteros. Iano Tamar była całkowicie nijaka, ale przynajmniej wokalnie trzymała się w granicach przyzwoitości. Nie mam pojęcia, kim jest i gdzie został znaleziony Carl Tanner, koszmarniejszego Manrica trudno, nawet w upiornych snach sobie wyobrazić, grał , śpiewał i wyglądał katastrofalnie, czasem wręcz ośmieszająco. Na tym tle Giovanni Battista Parodi – Fernando był tylko kiepski. Marianne Cornetti zdała egzamin jako Azucena, jej postać potraktowana została zgodnie z tradycją wykonawczą. Była mniej dominująca niż Manistina, nie tak wszechobecna . No i starsza. Hrabiego Lunę  Zeljko Lucic zaśpiewał tak sobie. On zawsze trzyma pewien poziom, ale mimo, że marszczył się i groźnie pohukiwał nie zrobił na mnie większego wrażenia. Aż do finału.  I tam też było ciekawiej niż w Monachium, gdzie wszyscy protagoniści zastygli w bezruchu. U Carsena Hrabia Luna zabija Manrica własnoręcznie, a dowiedziawszy się, że dokonał bratobójstwa podbiega ciała, i dopiero zobaczywszy, że nic nie można zrobić skarży się „e vivo ancor”. Proste i efektywne. Dyrygent Thomas Rosner sprowadzony na nagłe zastępstwo za Fabia Luisi nie wykazał się szczególną inwencją, ale Wiener Philharmoniker mają „Trubadura” w czubkach palców, trudno więc coś zepsuć. 

https://www.youtube.com/watch?v=MVyrUHNdyxk

https://www.youtube.com/watch?v=t5eJYFaCOYo

https://www.youtube.com/watch?v=-S-_2w6umrk

https://www.youtube.com/watch?v=tWgfb2XFO_E