W poszukiwaniu dyrygenta - "Purytanie" z Opera Bastille

„Purytanie” nie należą na szczęście do tych oper, które inspirują współczesnych reżyserów. Zastanawiałam się nawet, dlaczego, bo przecież osadzenie w bardzo konkretnych warunkach geograficzno-historycznych raczej ich nie zniechęca(co nie dziwi, kiedy sobie przypomnimy co też z autentycznymi bohaterami przeszłości wyczyniali libreciści). Być może rzecz w tym, iż dzieło Belliniego jest tak dla swoich czasów charakterystyczne, z dotkniętą obłędem bohaterką w roli głównej? Nie do końca typowe jednak, bo obok garnituru postaci niezbędnych : Szalonego Sopranu, Zakochanego Tenora i Szlachetnego Basa mamy tu postać nieoczywistą – zamiast Zazdrosnego Barytona pojawia się Baryton Szlachetno-Melancholijny. I brak czarnego charakteru, któremu dało by się przypisać wszelkie przeciwności, jakie spotyka na swej drodze para amantów. Jakkolwiek by było, wystawienie „Purytanów” nie należy dziś do łatwych przedsięwzięć, przede wszystkim ze względu na kolosalną trudność w znalezieniu odpowiedniego kwartetu solistów. O ile z lepszym lub gorszym (na ogół, ale nie zawsze) skutkiem  udaje się znaleźć Elvirę, Riccarda i Giorgia, to z Arturem problem zazwyczaj bywa największy. Tak też się stało miesiąc  temu w paryskiej Opera Bastille. Przyznam, że czytając recenzje i opinie na popularnym francuskim forum byłam nieco zdezorientowana, bo od bardzo dawna nie zetknęłam się z  aż takim zróżnicowaniem ocen zarówno całego spektaklu, jak poszczególnych jego elementów. Ponieważ jednak 9.12 rzecz transmitowano do kin i telewizji miałam okazję się do wszystkiego ustosunkować. Zacznę od tego, co widać od razu po odsłonięciu kurtyny – scenografce Chantal Thomas udało się interesująco zagospodarować przestrzeń wielkiej sceny Bastille. Zabudowała ją mianowicie metalowymi szkieletami poszczególnych budowli, co razem ze zmieniającymi się barwami światła (Joel Adam) dało ciekawy efekt plastyczny (taka industrialna koronka). Laurent Pelly zaprojektował dosyć tradycyjne, nieprzeładowane kostiumy nieźle się z tym komponujące choć takiej sobie urody i tylko do charakteryzacji miałam poważne zastrzeżenia.  Nie bardzo bowiem rozumiem, dlaczego twarze protagonistów pokryto białym podkładem, co dawało efekt momentami groteskowy. Mniejsza o Elvirę, blade dziewczę z zasmarowanymi na czarno oczami to już obrazek ikoniczny, ale biedny Arturo nieco na obliczu pozieleniał (odbicie zielonkawej kurty, w którą go ubrano) zaś łysy i czarno odziany Giorgio wyglądał wypisz wymaluj jak Max Schreck w „Nosferatu”. Oszczędzono, nie wiedzieć czemu tylko Riccarda. Mniejsza jednak o drobiazgi, gorzej, iż Pelly, który także produkcję reżyserował okazał się jednym z licznych  maniaków obrotówki (skąd oni się biorą, powiedzcie mi?).Przez cały długi  akt pierwszy scena znajdowała się w ustawicznym ruchu, mogąc doprowadzić co wrażliwszych widzów do zawrotów głowy, nie mówiąc już o wykonawcach.  Ci ostatni sprawiali wrażenie zostawionych samym sobie – od umiejętności i wrażliwości poszczególnych artystów zależało, czy ich bohaterowie przekonają nas do swych racji. Reżyser chyba wiele im nie pomógł. Ładnie i oszczędnie zaprojektował za to ruch mas chórzystów i statystów. Po pewnym czasie patrzenia na to konwencjonalne w sumie widowisko pomyślałam, że może to jednak dobrze …  Mimo nietypowego otoczenia postacie są tym, czym być powinny, działają zgodnie z logiką libretta i niczym nie zaskakują. Maria Agresta , młoda włoska śpiewaczka (zaledwie 6 lat na scenie, uczennica między innymi Rainy Kabaiwanskiej) nie podołała trudnej partii Elviry. Starała się, miała momenty piękne („Vien diletto”), lecz nie udało jej się to, co w belcanto najtrudniejsze – połączenie miękko lejącego się głosu, licznych pasaży koloraturowych z mocnym wyrazem emocjonalnym. Agresta (jeszcze?) tego nie potrafi -  dysponuje bardzo wartościowym instrumentem , potrafi przekonać, że uczucia jej bohaterki są szczere, ale jej sopran zbyt często brzmi ostro, za dużo też błędów intonacyjnych. W porównaniu do Dimitra Korchaka to był jednak miód dla uszu. Młody Rosjanin (34 lata) po prostu krzyczy, co sprowadza jego szansę uwiedzenie nie tylko scenicznej bogdanki, ale też nas do wartości bliskiej zeru. I doczekał się werdyktu ze strony paryskiej publiczności – część krzyczała „bravo”, druga zaś, mniej więcej równo liczna buczała solidnie i głośno. Nadal nie popieram tego sposobu wyrażania dezaprobaty, tyle, że Korchak ( w przeciwieństwie do Beczały w Mediolanie) przynajmniej rzeczywiście sobie na to zapracował. Mariusz Kwiecień już od dłuższego czasu zmaga się z problemami zdrowotnymi, które niestety w jego głosie słychać.  Nie rozumiem jednak tych, którzy nie słuchają, za to mają gotową ocenę zanim śpiewak otworzy usta. Oczywiście długie lata nasz baryton cierpiał na nieszczęsną skłonność do prześpiewywania. Ale dziś lekko przydymionym, lecz pięknym barytonem posługuje się znacznie łagodniej. W jego początkowej, tęsknej arii były piękne, miękkie linie wokalne i ozdobniki wykonane bez zarzutu. Okazał się też godnym partnerem Pertusiego w ich bardzo rozbudowanym, wieloczęściowym duecie z aktu drugiego zwieńczonym energicznym „Suoni la tromba”. Zaś Michele Pertusi zasłużył sobie na same pochwały za rolę wuja Elviry, Giorgio. Prawdziwy basso cantante, o przepięknej barwie głosu śpiewa tak, że trzeba by młodzież szkolić na jego przykładzie. Tylko młodzież nie bardzo chce słuchać. Albo, co gorsza, słucha, ale nie słyszy. A szkoda, bo Pertusi stał się wokalnym bohaterem wieczoru. Chór Opery Paryskiej jak zawsze znakomity, natomiast dyrygent … Zastanawiam się, czy Michele Mariotti ma monopol na „Purytanów”? Czy to w Paryżu, czy Bolonii czy Nowym Jorku przy okazji tej opery za pulpitem staje właśnie on i za każdym razem jest kiepsko, lub w najlepszym razie przeciętnie, jak tu. Swoja drogą, zgadnijcie, kto poprowadzi wiosenne spektakle w Met?  Ano, właśnie…  

P.S. I na tym w zasadzie moja relacja powinna się zakończyć i tak by się stało, gdyby nie wywiad z Mariuszem Kwietniem przeczytany na portalu opera.info.pl a przeprowadzony przez gospodarzy tej strony, pp. Beatę i Michała. Ten tekst uświadomił mi realia omawianej produkcji . Przede wszystkim fakt, że scenografia, z widowni dość atrakcyjna, znacznie jeszcze pogorszyła i tak skrajnie nieprzyjazne środowisko akustyczne Opera Bastille. W związku z tym Dimitri Korchak, obdarzony dokładnie takim typem głosu, jaki Bellini do jego roli przewidział (gdyby chciał tenora spinto, napisałby partię w typie Polliona, prawda?) miał klasyczny wybór między gilotyną a szubienicą. Mógł albo być niesłyszalnym dla publiczności w teatrze, albo krzyczeć i zrobić kiepskie wrażenie. A nie powinien musieć wybierać! Pomijając już fakt, że Pelly i Thomas doskonale znają warunki Bastille i powinni się do nich dostosować mam zasadnicze pytanie. Gdzie był dyrygent podczas pierwszych prób, kiedy jeszcze można było coś zrobić? Przecież to on odpowiada za całość muzyczną, do niego należy wytłumaczenie reżyserowi, że tak się nie da. Odpowiedź jest, niestety oczywista – Mariottiemu zapewne nie chciało się kłócić i nadstawiać karku za śpiewaków. Dyktat reżysera w operze nic dobrego przynieść nie może gdy ten pozbawiony jest elementarnego szacunku do współpracowników, zwłaszcza tych będących zasadniczą częścią olbrzymiego przedsięwzięcia, jakim jest wystawienie np. „Purytanów”.Ileż to razy widzieliśmy wokalistów zmuszanych do śpiewania w straszliwie niefizjologicznych pozycjach, do gorączkowego ruchu tuż przed ważnym i wyczerpującym fragmentem dzieła, artystki ubierane w bardzo długie szaty i zmuszone do skupiania uwagi na bezpiecznym przebyciu schodów i rusztowań zamiast na swym zasadniczym zadaniu? Jak długo jeszcze to potrwa?

opera.info.pl

http://www.youtube.com/watch?v=wq7HjhSCda0

http://www.youtube.com/watch?v=fKH-otBwcyI