"Traviata" w Bastylii

Z „Traviatą” sprawa jest niesłychanie trudna – to zazwyczaj opera znana na wylot jak niewiele innych, widziana wielokrotnie w różnych wersjach, klasycznych i skandalizujących. Ja, jak pewnie większość doświadczonych operomaniaków jestem już na tym etapie, że jedynym co w związku z tą operą mogłoby mnie zaskoczyć byłoby pojawienie się kompletnej, zjawiskowej Violetty. Jest z tym jednak duży kłopot, bo każdy wobec tej „swojej” bohaterki ma inne oczekiwania, inne rzeczy go poruszają trafiając prosto w głęboko skrywane emocje. Ale do oglądania kolejnej „Traviaty” zawsze siadam znadzieją, że może tym razem … Najnowsza inscenizacja z Opera Bastille była dla mnie interesująca także ze względu na osobę reżysera, Benoita Jacquot, pamiętanego z kilku dobrych filmów i „Werthera” sprzed kilku lat, który bardzo mi się podobał. Nowa produkcja „Traviaty” zastąpiła wersję Marthalera, od której, pod względem teatralnym krańcowo się różni – jest mianowicie zastanawiająco klasyczna, ale przy tym chłodna. Odstępstwa od oryginału odnotowałam drobne – chór w pierwszym akcie jest w całości ubrany w męskie stroje (wszystko już było, to też) , w drugim mamy grupę uroczych Hiszpanek, które po opuszczeniu wachlarzy ujawniają starannie przystrzyżony zarost (vielen  Dank, Conchita), toreadorzy zaś potrząsają zgrabnymi, damskimi pupami. Na scenie w co ważniejszych momentach pojawia się na chwilę baron Douphol będący swego rodzaju żywym memento (dlaczego własnie on?  - a dlaczego nie?). Nienajszczęśliwszy wydał mi się pomysł na akt pierwszy - podzielenia przestrzeni niewidzialną granicą, po lewej odbywa się otwierająca impreza, prawa zaś to intymna przestrzeń pani domu z wielkim łożem (miejsce pracy?) i toaletką.  Powoduje to wrażenie niepotrzebnego tłoku w scenie zbiorowej. Cała reszta spektaklu jest  dość konwencjonalna, kostiumy z właściwej epoki, dekoracje zgodne z miejscami akcji. Widać jak na dłoni, że Jacquot chciał pozostać w zgodzie  z realiami połowy dziewiętnastego wieku, ale także za wszelką cenę uniknąć przeładowania w stylu Zeffirellego. W tych warunkach nic nie odwraca uwagi odbiorcy od tego, co najistotniejsze - muzyki i tego, co wyraża lub też wyrażać powinna. W tych warunkach jeszcze bardziej tęskni się za prawdziwą Violettą, z którą mogło by się płakać za utraconą miłością. Opera Bastille zaangażowała do tej roli Dianę Damrau, która chyba urosła do rangi najpopularniejszej współczesnej jej odtwórczyni. Muszę przyznać, że tego nie rozumiem. Nie pojmuję tych entuzjastycznych recenzji, tych owacji , tych ohów i ahów na blogach. W tym przypadku aż się prosi zacytowanie pani profesor Ewy Łętowskiej, która mawia (też cytując nie pomnę już kogo) „ona ma głos do Violetty, ale nie ma Violetty w głosie”. Największy wstrząs zgotował mi zaś profesjonalny dziennikarz nazywający Damrau najlepszą becancistką naszych czasów. Czas umierać … W moich uszach to, co prezentuje sympatyczna skądinąd  śpiewaczka belcantem z pewnością nazywać się nie powinno. Od strony najczyściej technicznej można to nawet zaakceptować, ale przecież nie tylko o to chodzi.  Damrau atakuje słuchacza za głośnym, monotonnym w wyrazie , werystycznym z ducha śpiewem, który powoduje u mnie chęć schowania się gdzieś i ucieczki przed tym tornadem dźwięku. Każdy pewnie ma swój ulubiony fragment partii Violetty, taki najbardziej ściskający za gardło. Dla mnie to część duetu z Germontem seniorem zaczynająca się od słów „Dite alla giovine si bella e pura”, kiedy nasza bohaterka zrezygnowała już z walki o swoją miłość i postanowiła o dokonaniu ostatecznego poświęcenia. Tego się nie da wykrzyczeć, to trzeba wyszeptać. W wykonaniu Diany Damrau kwestia  brzmi za głośno, za agresywnie. I tak wszędzie. Aktorska interpretacja roli jest dla mnie do zaakceptowania, chociaż też grzeszy nadmiarem mocnej ekspresji. Najlepiej, podobnie jak pół roku wcześniej w Mediolanie zabrzmiała ostatnia aria Violetty „Addio del passato”.  Alfred – Francesco Demuro ma ładny, dźwięczny głos we właściwym rozmiarze, miłą powierzchowność, ale miałam wrażenie, jakby był nieobecny duchem. Alfredo to partia niezbyt wdzięczna, jeśli się jej nie wypełni własną osobowością po zostaje tylko kategoria „amant musi być”. Demuro wspominam pozytywnie ze sceny warszawskiej jako dobrego Edgara i Księcia Mantui, sądząc jednak po karierze, która ostatnio nabrała rozpędu to se ne wrati …   Ludovic Tezier jest jednym z moich ulubionych obok Andrzeja Dobbera Germontów i nie zawiódł mnie także tym razem. Polski baryton ma nad Francuzem zasadniczą przewagę interpretacyjną, ale stronie wokalnej w wykonaniu Teziera nic zarzucić nie można.  To piękny, znakomicie prowadzony głos o głębokiej barwie, z łatwością osiągający gdy trzeba górę skali. Tezier jako jedyny najwyraźniej zniecierpliwił się manierą dyrygencką Francesco Ivana Ciampy, który irytująco eksperymentował z tempami ekstremalnie zwalniając lub przyspieszając wedle własnego widzimisię (trudno to nazwać koncepcją). „Di Provenza” zostało poprowadzone straszliwie wolno, z czym początkowo Tezier próbował walczyć, w końcu jednak się poddając. Po tej „Traviacie” będę raczej unikać Ciampy, bo poza tymi wadami dostrzegłam jeszcze jedną – muzyka brzmiała mechanicznie, nie było verdiowskiej płynności. Rzadko odnoszę się do sposobu realizacji telewizyjnej, ale tym razem chyba powinnam. Za konsoletą stanął najwyraźniej ktoś cierpiący na syndrom „ja też jestem artystą”. Objawiało się to w bardzo częstych ujęciach zza pleców kogoś z widowni, w kadrze mieliśmy więc przede wszystkim kuszący profil jakiejś damy wraz zarysem łabędziej szyji, tył głowy i ręce solidnej postury entuzjastycznie bijacego brawo gentlemana i tak dalej. Manieryczne to było straszliwie.  Z denerwujących drobiazgów można dorzucić jeszcze niechlujstwo kogoś odpowiedzialnego za dobór … peruki głównej bohaterki, której dopinki były znacznie ciemniejsze od naturalnych blond włosów Diany Damrau i odcinały się od nich niepotrzebnie zwracając uwagę na tak trywialny szczegół.