"Arabella" i nasz człowiek w Wiedniu - Tomasz Konieczny

W ostatnim wydaniu Opera News padła teza o nowym złotym wieku polskiej wokalistyki. Coś jest na rzeczy, bo po raz kolejny mam okazję i przyjemność pisać o tym, że górą nasi. Tym razem chodzi o Tomasza Koniecznego, który jest osobowością na tyle niezwykłą, iż kilka numerów temu ta biblia amerykańskich operomaniaków poświęciła mu długi artykuł, mimo, iż nigdy nie występował na żadnej tamtejszej scenie. I w najbliższym czasie nie ma takich planów. Za to całkiem niedługo, bo już w październiku na deskach Wiener Staatsoper będzie próbował odbić Ninę Stemme Jonasowi Kaufmannowi (bez skutku, niestety) w „Dziewczynie z zachodu”. Zabawa może być przednia – trójka śpiewaków kojarzona z repertuarem niemieckim  na włoskim Dzikim Zachodzie … No i te świetne głosy, i talenty aktorskie! Konieczny właściwie jest aktorem po łódzkiej szkole filmowej i w tym fachu zaczynał nie byle jak, bo rolą Maćka  Chełmickiego w „Pierścionku z orłem w koronie” Wajdy. Nie mówił wtedy własnym głosem, podłożono mu oryginalne nagranie Zbyszka Cybulskiego. A właśnie głos zaczął się wtedy stawać dla niego ważny, bo Konieczny myślał już o innym zawodzie. Na razie jednak w teatrze TV zagrał Tristana u Krystyny Jandy, co uczyniło go prawdopodobnie jedynym bas barytonem w historii, który wystąpił w tej roli. Jego debiut operowy odbył się w grudniu 1997 (miał niecałe 26 lat) w Poznaniu, gdzie zaśpiewał Figara w mozartowskim „Weselu…”. 2 lata wcześniej w tej samej inscenizacji i partii wystąpił inny debiutant, niemal rówieśnik Koniecznego ( tylko 10 miesięcy młodszy)  Mariusz Kwiecień. Tym samym Poznaniacy okazali się niesłychanie uprzywilejowani, bo żaden z panów już później Figara nie śpiewał. Ciekawe, czy jest ktoś kto tych dwóch młodych śpiewaków wtedy widział i pamięta? Opisywanie  poszczególnych szczebelków  kariery Koniecznego nie ma sensu, ale warto zajrzeć na jego znakomitą i bardzo rozbudowaną stronę – tam mamy wszystko. Dla nas ważne jest to, że wyspecjalizował się w repertuarze niemieckim , z krótkimi wycieczkami na teren opery francuskiej.  Oraz niestety to, że występuje przede wszystkim w Niemczech, i Austrii, bywa w Madrycie, Paryżu, Pradze i Budapeszcie ale nie u nas. Raz gościł w Warszawie śpiewając niewielką rolę Pustelnika w „Wolnym strzelcu” w Filharmonii Narodowej  i w sopockiej Operze Leśnej wystąpił w „Złocie Renu” . I koniec. W ostatnich latach swoim ulubionym teatrem uczynił Wiener Staatsoper, gdzie święci triumfy jako jeden z najmłodszych Wotanów we współczesnej operze.  Wykonuje tę rolę od kilku lat, a przecież nawet dziś, jak na basbarytona jest w wieku niezaawansowanym. Spektakl, o który dał mi pretekst do tego posta pochodzi właśnie z Wiednia i jest to „Arabella” Richarda Straussa. Skarb bezcenny, bo w dzisiejszych czasach trudno się natknąć na to dzieło bez Renée Fleming w roli tytułowej (nie mam nic przeciwko niej, chciałam tylko jako Arabellę zobaczyć i usłyszeć wreszcie kogoś innego). Dla Tomasza Koniecznego to też rzadka okazja do zaprezentowana się jako amant, bo jego koronny repertuar wagnerowski takie możliwości oferuje głównie tenorom. Zacznijmy jednak od samej produkcji , pod którą podpisał się Sven-Eric Bechtolf.  „Arabella” , komedia salonowo-liryczna i duchowa młodsza siostra „Kawalera z różą” (ja bym jeszcze przypisała jej dalekie pokrewieństwo z dużo mniej wyrafinowaną pucciniowską „Jaskółką”) ma bardzo konkretne miejsce akcji – wiedeński hotel „Metropol”. Na szczęście reżyserowi nie przyszło do głowy przenieść apartamentu na wysypisko śmieci ani do szpitala psychiatrycznego  chociaż przesunął akcję z XIX do lat 20-tych  następnego wieku. Oszczędził nam jednak aluzji do czasów po aneksji Austrii przez Hitlera, kiedy to Metropol stał się nazistowską kwaterą główną.  Można więc skupić się spokojnie na akcji scenicznej i muzycznej, bo ładne i adekwatne kostiumy i podobna scenografia w tym nie przeszkadzają.  A należy dodać, że po skonstruowanym z zegarmistrzowską precyzją akcie pierwszym, drugi i trzeci troszkę się rozłażą, i to nie z winy Bechtolfa. „Arabella” była bowiem ostatnim wspólnym dziełem Straussa i Hofmannsthala, który zmarł w dramatycznych okolicznościach zdążywszy tylko naszkicować te akty.Mimo to, oglądało mi się bardzo przyjemnie, chociaż jak i „Rosenkavalier” komedia ta zaprawiona jest goryczą a  rozwiązania fabularne części finałowej wymagają iście operetkowej odporności na nieprawdopodobieństwo. Dlatego tak wiele zależy tu od wykonawców, bo to oni decydują, czy przejmiemy się losem ich postaci i potrafimy uparty realizm odwiesić na czas trwania akcji na kołek. Z przyjemnością informuję, że się w pełni udało. Zawdzięczamy to rolom Emily Magee, Tomasza Koniecznego i Genii Kühmeier, a i niezbyt wiarygodny ze względu na wiek i posturę jako rozpalony młodzieniec Michael Schade zrobił, co mógł.  Magee (Tosca z pamiętnego, Carsenowskiego spektaklu) okazała się Arabellą z prawdziwego zdarzenia – bogaty, kremowy sopran, wspaniała kontrola oddechowa pozwalająca na długie, miękkie frazy, wzorcowa interpretacja. Tomasz Konieczny sprostał partnerce bez problemu, też dysponując głosem o ciemnej, aksamitnej barwie i wielkimi możliwościami wyrazowymi. Genia Kühmeier znana jest ze swego kryształowo brzmiącego sopranu i pięknego legato (pamiętacie jej Paminę czy Micaelę, którą ukradła spektakl Kozenej i Kaufmannowi?) i te cechy wykorzystała w pełni. W chłopięcym przebraniu nie była szczególnie wiarygodna, ale co tam… Na koniec pretensja do Franza Welser –Mösta, który kompletnie nie zapanował nad orkiestrową dynamiką, zapominając zupełnie o śpiewakach i stanowczo za często przykrywając ich głosy. Dziwne to u takiego starego fachowca, ale miałam wrażenie, iż stara maksyma „prima la musica, poi le parole” została tym razem potraktowana zbyt dosłownie.

.https://www.youtube.com/watch?v=GgIkB3dy3gU 

https://www.youtube.com/watch?v=41mXrEMsil8 

https://www.youtube.com/watch?v=jJxNdIvUwYo 

https://www.youtube.com/watch?v=ItDrCRLtutM