Niemłody, nieobiecujący – ale wciąż Domingo

Ten post, jak niewiele innych będzie wymagał ode mnie ustalenia pryncypiów.  Jeśli ktoś oczekiwałby suchej , obiektywnej relacji – tu jej nie znajdzie. Także dla tego, że moim zdaniem obiektywizm w stanie czystym należy do kategorii absolutu , więc de facto nie istnieje. Jakbym się nie starała zachować trzeźwość ocen , zawsze będą one skażone moim „lubię” i „nie lubię”, moimi sentymentami i niechęciami . Trudno  - walka z tym jest właściwie zawsze mało skuteczna, choć niektórzy profesjonalni dziennikarze udają , że pożądany a nieosiągalny stan pełnego obiektywizmu osiągnęli. Ja nie. Nie muszę, ale podejmuję starania. W wypadku Placida Domingo czuję się jednak całkowicie bezradna. On był moją operową pierwszą miłością i jest poniekąd odpowiedzialny za to, że wzbudziłam lekką konsternację w niespecjalnie muzykalnej rodzinie interesując się czymś tak dziwacznym i zbędnym normalnemu człowiekowi. To właśnie ten głos spowodował , że zainteresowanie przerodziło się w pasję generującą zdziwienie otoczenia i mnóstwo wydatków, ale także wspaniałe przeżycia , których nie oddałabym za nic. Niegdyś, kiedy zaczynałam, a Maestro był u szczytu tenorowych możliwości wymagało to także czynów heroicznych – czy ktoś pamięta jeszcze kolejki pod Instytutem Węgierskim w dniach dostawy licencyjnych płyt lub bezcenną panią z Instytutu Niemieckiego , która melomana rozpoznawała „na węch” i bez dodatkowych gratyfikacji zostawiała mu szczególne atrakcje? Byłam wówczas późną nastolatką, ale do dziś pamiętam uczucie absolutnego zachwytu, kiedy jechałam do domu ściskając w spoconych z emocji dłoniach „Bal maskowy” pod Abbado z Domingiem w roli Riccarda. Dlatego proszę, niech nikt nie wymaga ode mnie, abym siekła go biczem satyry za sam pomysł przestawienia się na partie barytonowe. Nie on pierwszy ( przed nim byli na przykład Vinay i del Monaco)  i pewnie nie ostatni. Aczkolwiek zapewne Domingo zrobił to najbardziej skutecznie, ale też ma pozycję i możliwości , których nikt przed nim w ciasnym , operowym światku nie osiągnął. Zanim przejdę do konkretów, czyli płyty „Verdi” deklaruję stanowczo – wiem ile lat ma „ młody baryton”, słyszę ograniczenia, które to powoduje , tak jak i to, że Domingo barytonem nie jest i nie będzie do końca świata. Dixi. Teraz mogę w spokoju ducha przejść do relacji. Krążek zawiera fragmenty 9 oper i tylko 2 z nich Domingo miał okazję wykonywać na żywo w nowym wcieleniu (+ „Rigoletto”). Czy można przypisać tym wykonaniom jakieś cechy wspólne, poza , oczywiście ową „niebarytonowością”?  Ano … to, co zawsze. Bo chociaż głos artysty 72-letniego nie brzmi tak jak 20 wiosen wcześniej, bo nie może, jest to nadal barwa wyjątkowej urody, tyle, że nieco przydymiona. Wiek objawia się tu leciutkim falowaniem dźwięku, ale nie jest to zjawisko dokuczliwe czy przeszkadzające w słuchaniu. Dół skali nie sięga rejonów bez kłopotów osiąganych przez autentycznych baritone verdiano, ale chyba nikt się tego nie spodziewał. Za to góra , niewymagająca tenorowych szczytów jest znacznie łatwiejsza. Los sprawił, że kariera Dominga dobiega końca w czasach, w których tych autentycznych śpiewaków verdiowskich  prawie nie ma. Nie deliberowałabym nad tym jednak zbyt intensywnie  - taka faza po prostu, za to barytonów lirycznych mamy dużo i świetnej jakości.  Ten fakt działa jednak na korzyść  Dominga – nie bardzo jest go z kim porównywać , przynajmniej pod względem interpretacyjnym, bo głównie tu się objawia współczesna mizeria. Sam materiał głosowy bywa zupełnie niezłej klasy , ale na scenie brak indywidualności i wyrazu daje się we znaki boleśnie. A czego jak czego, ale wyrazu Placidissimo na pewno nie brakuje. I to zarówno w planie ogólnym , jak w szczególikach. Przejdźmy jednak do konkretnych przykładów. Otwierający płytę Macbeth wydał mi się nieco zbyt liryczny, za mało gniewny. Ale następujący po nim Rigoletto to już zupełnie inna historia. Jako tenor Domingo miał niewiele szans na wyrażanie takich emocji jak teraz – posłuchajcie chociażby jego „Pari siamo” i tego fragmentu, gdy Rigoletto wymienia przewagi, jakie los podarował Księciu Mantui. Przy słowie „bello” następuje coś w rodzaju cichego prychnięcia, i jest w tym wszystko – gniew, zazdrość szpetnego garbusa i skarga na niesprawiedliwość nieba. Drobiazg, ale jakże znaczący!  „Eri tu” z mego ukochanego „Balu maskowego” stanowi doskonały konglomerat wściekłości, rozczarowania, żalu za utraconym . Tak to napisał Verdi, ale niewielu śpiewaków potrafi dokładnie zrealizować jego zamierzenia , zazwyczaj jest zbyt groźnie albo zbyt sentymentalnie. Nie tu. „Di Provenza” to całkiem inna historia, można się skupić na dopieszczaniu i zaokrąglaniu frazy, nie ma gwałtownych zmian nastroju, jest tylko czułość i prośba. A że partia już w partyturze przeznaczona została na wysoki baryton, w głosie Dominga leży idealnie. Podobnie jak król Karol ( a właściwie przyszły cesarz Karol V, którego jeszcze w twórczości Verdiego spotkamy)   wspominający z żalem i tęsknotą swe zielone lata. Simone Boccanegrę już w wykonaniu Dominga doskonale znamy, wersja płytowa ma te same zalety, co sceniczna – rzadko spotykane autorytet i godność niewykluczające wcale głębokich uczuć ojcowskich i sentymentalnych. Żeby zachować pełną uczciwość muszę wspomnieć o rolach, które Dominga moim zdaniem przerosły czystko wokalnie, są po prostu za nisko dla niego napisane – Hrabia Luna i Carlo z „Mocy przeznaczenia” . To nie są złe interpretacje, ale bardzo wyraźnie nie na ten głos. A żeby zamknąć moją relację pozytywem na koniec zostawiłam sobie Markiza Posę, który mnie zaskoczył. Spodziewałam się Posy bardziej sentymentalnego i czułostkowego , w co przy tej roli łatwo jest popaść. Nic z tego. Posa Dominga to nie zakochany amant, ale mentor i przyjaciel w jednym, używa nie tylko tonu błagalnego, jest w obliczu śmierci stanowczy i skupiony na celu. I stosunkowo niewiele pojękuje, nie ułatwia sobie zadania „łezką” . Maestro towarzyszy w tym nagraniu Orquestra de la Comunitat Valenciana pod batutą Pablo Heras-Casado i grupka jego protegowanych laureatów „Operaliów”, z których Aquilles  Machado już dawno wyrobił sobie pewną markę na światowych scenach. Baczniejszą uwagę radziłabym zwrócić na piękną  Angel Joy Blue, o której , jak podejrzewam, za chwilę może być głośno (dziś ma 29 lat).Podsumowując – oczywiście wiem, że interpretacja , nawet najbardziej poruszająca i mistrzowska bywa za często zasłoną dla braku umiejętności technicznych czy też zwyczajnych problemów głosowych. Ale to , moim zdaniem, nie ten przypadek.

https://www.youtube.com/watch?v=puN7Z617vOo

https://www.youtube.com/watch?v=bwf98dSohAU