Tannhäuser na schodach

Przyznawałam się tu kiedyś, że szukam swojego „Lohengrina”. Podobnie jest z „Tannhäuserem”, i w tym wypadku zaczynam już powoli tracić nadzieję. Na Jonasa Kaufmanna możemy się nie doczekać, zwłaszcza, że ma on do tej roli stosunek ambiwalentny. Dość długo nie chciał jej śpiewać , do momentu nagrania na płytę wagnerowską  „Inbrunst im Herzen” (i to jest interpretacja wstrząsająca) , kiedy stwierdził, że …  świetna partia, ale jeszcze na nią nie czas.  Na  domiar  złego właśnie biedny „Tannhäuser” padł ostatnio ofiarą niesłychanych ekscesów reżyserskich obrażających inteligencję i dobry smak widowni w stopniu, którego nawet aż nazbyt tolerancyjna publiczność niemiecka tolerować nie chciała. A działo się to w Dusseldorfie i Bayreuth, które świątynią Wagnera dawno już być przestało i to za sprawą rodziny kompozytora. Prostacka chęć wywołania skandalu zapanowała tam niepodzielnie. Skutkiem tych działań Kaufmann wypełniwszy kontraktowe zobowiązanie i zaśpiewawszy w „Rattengrinie” (wyjątkowo trafne przechrzczenie niestety nie mego autorstwa) trzyma się od Wzgórza na bezpieczny dystans. A ja mimo wszystko w poszukiwaniach nie ustaję, bo „Tannhäusera” kocham prawie tak, jak „Lohengrina”. Ostatnio trafiła mi się produkcja z Baden Baden (2008). Centralnym punktem sceny są w niej wielkie, spiralne schody (scenografia Rajmund Bauer), które będą pełnić różne role. W akcie pierwszym stanowią oprawę dla tronu Venus – sukni o iście rzeźbiarskiej fakturze , oddzielającej ją od zwykłych śmiertelników, którzy  niczym ludzkie robaki wiją  się przed nią spętani (dosłownie) ziemskimi żądzami. Wydaje się, że Venus nie spocznie, dopóki do takiego stanu nie sprowadzi  Tannhäusera. Kiedy zawodzą próby oszołomienia go potęgą i mocą władczyni opuszcza swój tron (po prostu wychodząc ze spódnicy), odpina koronę z rudych loków i chce się wydawać zwykłą , czułą kobietą. Mimo pewnych kontrowersji ma to jakiś sens. W akcie drugim jest zdecydowanie gorzej. Landgraf i jego rycerze pojawiają się na scenie odziani w krwistą czerwień (zapewne mającą coś symbolizować) , przy czym Wolframa  Andrea Schmidt-Futterer ubrała w … długą, plisowaną spódnicę. Sekwencja turnieju w Wartburgu oszołomiła mnie swą głupotą , bo inaczej tego nazwać nie potrafię. Śpiewacy mianowicie mają do dyspozycji mikrofon i toczą swój spór o naturę miłości w złotych mundurkach à la późny Elvis. Tego się nie da wziąć poważnie , to rozbija całą strukturę dzieła. I chociaż dla chóru zaprojektowano bardzo efektowny ruch sceniczny z wykorzystaniem schodów mój wzrok ciągle ściągała ta bijąca po oczach złota poświata powodując niewczesną wesołość. W części finałowej Nikolaus Lehnhoff oszczędził nam na szczęście tego rodzaju nowatorskich rozwiązań. Nie zobaczyliśmy tylko kwitnącej laski papieskiej , zostając z obrazem Wolframa tulącego martwego Tannhäusera. Mimo wszystko nie wspominałabym pewnie tego spektaklu tak źle, gdyby został on porządnie wykonany pod względem muzycznym. Robert Gambill prawdopodobnie miał niegdyś warunki głosowe do swej roli, ale te czasy niestety dawno już minęły. Niedostatki w górnym rejestrze usiłował pokrywać wrzaskiem, a to zawsze kończy się źle obnażając braki bezlitośnie. Na dodatek, pomimo teoretycznie niezłej aparycji Gambill jest trudny do oglądania – marszczy się, robi groteskowe , „groźne” miny i sprawia wrażenie pozostającego w stanie histerycznego pobudzenia. Z Romanem Trekelem rzecz ma się  dokładnie odwrotnie – jest aż nazbyt spokojny, ale to można zaakceptować. Zdartego, wyblakłego głosu już nie, nie w roli Wolframa, dla którego Wagner napisał przepiękną muzykę o zaskakująco tradycyjnej strukturze. A gdzie Peter Mattei, gdzie Christian Gerhaher, gdzie Artur Ruciński wreszcie? Camilla Nylund na oko wydaje się Elżbietą idealną – piękna, kształtna blondynka o szlachetnym wyglądzie, odziana w jasną suknię , może nie inspirująca, ale efektywna dramatycznie. Zaczęła jednak bardzo krzykliwie, na szczęście głos rozgrzał się po pewnym czasie i jej występ można ocenić jako niezły. Waltraud Meier w Wagnerze zawsze trzyma poziom, ale nie mogę się oprzeć wrażeniu, że Venus to jednak niekoniecznie rola dla niej.Jedynym śpiewakiem, który zachwycił mnie pięknem zarówno frazy jak głosu był Stephen Milling, ale Landgraf nie ma tu niestety dużo do śpiewania. Muszę jeszcze koniecznie wspomnieć o chórze, który wykonał kawał dobrej roboty, co zostało w pełni docenione przez publiczność. Właściwie pierwszy raz słyszałam owację dla chóru przewyższającą te dla solistów. Także dyrygent Philippe Jordan zasłużył sobie na pochwały – prowadził orkiestrę bardzo płynnie, w niezbyt szybkich tempach i wydobył z partytury całą jej „gorzką słodycz”.

Tak wiec nadal pozostaję bez swojego „Tannhäusera”. Gdyby ktoś miał jakieś propozycje – czekam. Na razie ciągle numerem jeden pozostaje u mnie staromodna nieco (a przy premierze w 1972 roku to był skandal) wersja z 1978 z Bayreuth. Aktorstwo tam było mocno dyskusyjne, ale Spas Wenkoff (zmarł 4 dni temu, 12 sierpnia), Bernd Weil, Hans Sotin i wreszcie Gwyneth Jones w podwójnej roli (ależ ona miała ciało!) śpiewali znakomicie.

https://www.youtube.com/watch?v=-cqrm3J5oxk 

https://www.youtube.com/watch?v=vNh3rkpUC-s 

https://www.youtube.com/watch?v=fd4490fGgzA 

https://www.youtube.com/watch?v=j9Rb8ANvc8s 

https://www.youtube.com/watch?v=kl7oUK3sMQo