The Kiss - Oniegin z Met

Sukces był niewątpliwy – nawet nasze biedne media, na co dzień zainteresowane raczej politycznymi przepychankami go zauważyły – dwóch polskich śpiewaków otwierało sezon w Met. Tylu bzdur nie naczytałam się nigdy w związku z operą – ucieszyła mnie zwłaszcza jak zawsze wiarygodna Gazeta Wyborcza, która już w nagłówku poinformowała, że „polscy tenorzy podbijają Met”, po czym powtórzyła ekscytującą wieść, że oto pierwszy raz w historii dwaj nasi gwiazdorzy stają obok siebie na najlepszej scenie świata. Mniejsza już o tę dyskusyjną „najlepszość”, ale wiemy przecież, że to się zdarza po raz kolejny. Ci sami panowie u boku tej samej partnerki  wystąpili już razem w „Lucii z Lammermoor”, także transmitowanej i wydanej potem na DVD. Nie mówiąc już o mniej nagłośnionych spektaklach „Rigoletta” z Andrzejem Dobberem i Aleksandrą Kurzak. Dlaczego mnie tak złości medialne niechlujstwo? Ano, dlatego, że ludek nadwiślański, potraktowany znienacka newsem o tak egzotycznej dziedzinie jak opera weźmie to wszystko z dobrodziejstwem  inwentarza. Poza tym, największą w tym wydarzeniu dla nas radość stanowi  przecież fakt, że to … normalne. „Nasza drużyna” śpiewacza rośnie, dołączają powolutku ale konsekwentnie nowi i obecność polskich gwiazd na najlepszych scenach świata jest już codziennością.

A teraz ad rem. Po premierze media amerykańskie uraczyły nas opisem mrożących krew w żyłach perypetii z reżyserią tej produkcji „Eugeniusza Oniegina”. Krótko mówiąc – prawie jej nie  było, bo Deborah Warner, autorka oryginalnej inscenizacji z ENO zaniemogła i wylądowała w szpitalu na długo. Poproszona o nagłe zastępstwo jej partnerka życiowa Fiona Shaw, w trakcie prac nad własnym projektem w Glyndenbourne mogła się zjawić w Nowym Jorku na dwa tygodnie przed premierą. Biorąc pod uwagę fakt, że próba generalna odbyła się 19.09 na solidną pracę zostało 10 dni. Czy to widać? Trochę tak. Miałam silne wrażenie, iż artyści dostali nakreślone sytuacje sceniczne i nadany ogólny kierunek zaś wypełnienie tych ram treścią pozostawiono z konieczności im samym. Skutkiem czego nie czuło się w tym „Onieginie” napięcia wynikającego z interakcji między bohaterami. Były pojedyncze popisy, czasem bardzo efektowne, ale gdybym widziała „Oniegina” po raz pierwszy nie przejęłabym się zapewne należycie losami jego bohaterów. Dopiero w finale zadziałała słynna chemia między Anną Netrebko a Mariuszem Kwietniem i dramat objawił się nam w odpowiedniej intensywności. Sama produkcja – jaka jest każdy widzi. Dziwne wydało mi się niedopasowanie jej do rozmiarów sceny Met, bo wyglądało to tak, jakby zapomniano o tej zasadniczej różnicy miedzy kameralną ENO a kolosalną Met. W pierwszych dwóch aktach było to wyraźnie widoczne, kiedy zwłaszcza sceny zbiorowe (a w tej operze mamy ich dużo) zostały zaduszone przez drastyczne ograniczenie przestrzeni dekoracją. Za to w ostatnim sytuacja zmieniła się o 180 stopni – dostaliśmy wielką, pustą połać z monumentalnymi, złotymi kolumnami w roli scenografii. Nieszczególnie udany pomysł. Przeniesienie akcji z czasów Puszkina do czasów Czajkowskiego nie wpłynęło na odbiór dzieła, różnica pojawiła się właściwie  tylko w kostiumach (Chloe Obolensky), które były ładne. Za to oglądając wczoraj tego „Oniegina”  nafaszerowana recenzjami i relacjami z amerykańskich mediów lekko się uśmiechałam. Bo wielu dziennikarzom zza oceanu ta do bólu tradycyjna realizacja wydała się … kontrowersyjna za sprawą całusów. Po odrzuceniu miłości Tatiany Oniegin całuje ją bowiem delikatnie by otrzymać od niej znacznie intensywniejszy pocałunek na ostateczne pożegnanie. Puryści zżymali się zwłaszcza na zatrzymanie na moment muzyki w celu umożliwienia amantom namiętnego uścisku. Wzruszające, nieprawdaż? W Europie taka produkcja wydaje się oszałamiająco wręcz staromodna, my widzieliśmy już wszystko. I naprawdę nie wiem, co gorsze – obłęd regietheatru czy trzymanie się kanonów tak kurczowe, iż tego typu drobiazg wywołuje protesty.  Od strony muzycznej spektakl był dobry, ale niepozbawiony zasadniczych wad. Valery Gergiev poprowadził  rzecz całą jakoś tak ogólnikowo – nie bardzo było się do czego przyczepić, rzemiosło bardzo porządne, ale do zachwytów powodu też nie miałam. Od razu też wspomnę, że doprawdy nie pojmuję , jakim sposobem znalazł się w tym w zespole Alexei Tanovitski, Gremin koszmarny jak ze złego snu (będziemy mieli wątpliwą przyjemność "podziwiania" go w grudniowej warszawskiej "Jolancie"). Wokalnie, bo prezencje ma świetną. Resztę ról wspomagających wykonano bardzo solidnie  - od Larissy Diadkovej , świetnej jako Niania, poprzez Johna Graham-Halla – Triquet  (zupełnie nie przeszkadzał  w tej akurat partii lekko drżący głos) po Elenę Zarembę – Madame Łarina. Podobała mi się także Oksana Volkova  jako Olga – soczysty mezzosopran, temperament, sympatyczna osobowość. To ostatnie ma znaczenie, bo inaczej można by wziąć lekkomyślne nieco dziewczę za czarny charakter. A tym, według mnie w tej operze jest  - nie, nie Oniegin, ale Leński. Szczerze wyznaję – nie lubię tej postaci od pierwszego zetknięcia z poematem Puszkina. W moim odczuciu Leński wykazuje się bowiem nie tyle poetycką wrażliwością, co wybujałym egotyzmem i histerycznym temperamentem.  Tak też to zostało pokazane w Met . To  nasz Włodzimierz staje się, za sprawą owych cech sprawcą tragedii z drugiego aktu popełniając właściwie samobójstwo cudzymi rękami. To on, po pięknym duecie (cudownie wykonanym przez obu panów) decyduje o tym, że pojedynek się odbędzie wyrywając się gwałtownie z czułych onieginowych objęć. Piotr Beczała dysponuje idealnym, typowo słowiańskim tenorem o jasnej barwie i wywiązał się ze swojego zadania dobrze. Dobrze, a nie znakomicie, bo jednak kłopoty z górą były wyraźnie słyszalne w pierwszym akcie, z jednym, niepojącym wahnięciem intonacyjnym. Podejrzewam , iż Beczała oszczędzał siły na swą wielką arię, co zresztą wyszło mu na dobre, bo wykonał ją popisowo. Aktorsko nasz tenor wyrobił się ostatnio mocno, trudno mu w tym względzie zarzucić coś poza  nadmiernie dojrzałym wyglądem. Piszę o tym dlatego, że wyraźnie widoczna młodzieńczość jest jedynym, co w moich oczach usprawiedliwia Leńskiego i jego zapalczywość.  Cieszę się bardzo, że Anna Netrebko rozsądnie poczekała ze śpiewaniem Tatiany do dziś. Głos ma tak piękny, tak idealnie leżący w tej partii, że trudno sobie wymarzyć lepszy. Ona ją śpiewa z pełną świadomością, z czułością , z całkowitym utożsamieniem się. Ave Anna!  Na koniec Oniegin. To prawdziwy bohater naszych czasów (cytując Lermontowa), którego głównym życiowym problemem jest nuda. Nie żaden wredny typ, taki wykorzystałby sytuację, ale facet poszukujący ciągle nowych bodźców, których prowincjonalne życie z prowincjonalną gąską ( tak postrzega Tatianę) nie może mu dostarczyć . Mariusz Kwiecień zagrał scenę odrzucenia dziewczyny koncertowo – jego Oniegin, trochę arogancki, jest jednak przede wszystkim zakłopotany tym co zrobić musi i wcale nie czuje się komfortowo w tej sytuacji. W finale zaś nagły przypływ uczuć do Tatiany wydaje się być lekko wątpliwy. Nie wiemy  bowiem, czy to obudziło się rzeczywiście serce Oniegina, czy postanowił on przeżyć dramat, który wyrwie go z ustalonych kolein życia i ze szponów nudy. I to także było w interpretacji Kwietnia widoczne ( te momentami nadto teatralne gesty, ten intencjonalnie za szeroki gest). Ale kiedy Tatiana pożegnawszy go rozpaczliwym, namiętnym pocałunkiem odchodzi nie mamy wątpliwości, że Oniegin jest zdruzgotany. Temperaturę emocjonalną zapewnili nam Netrebko i Kwiecień w tym finale odpowiednio gorącą. A że , podobnie jak u Netrebko partia jest dla aksamitnego, ciepło brzmiącego barytona idealna, wyszłam z Teatru Studio usatysfakcjonowana. Zwłaszcza, że Kwiecień utrzymał w ryzach swoją skłonność do „prześpiewywania” i pozwolił podziwiać miękko płynący głos z idealną rosyjską wymową.

http://www.youtube.com/watch?v=ccGKhjEOEuE
http://www.youtube.com/watch?v=mTqqcHWb34A&feature=youtube_gdata 

http://www.youtube.com/watch?v=d56MMagyMXs

http://www.youtube.com/watch?v=DG5zK7GBXwQ