Nina Stemme jako Salome

Większość z nas doskonale zna historię Salome lub też tak nam się zdaje, w końcu pojawia się ona w dwóch ewangeliach (u św. Marka i św. Mateusza). Richard Strauss za kanwę swojej opery przyjął niemieckie tłumaczenie dramatu Oscara Wilde’a (z solidnymi skrótami) . Powstała opera, która po ponad stu latach robi potężne wrażenie, ale gdyby zapytać o czym właściwie ona traktuje odpowiedź nie byłaby prosta – o władzy, seksie, dewiacji, religii, miłości wreszcie? O tej ostatniej chyba najmniej, ale jednak także i o niej. Wielość możliwych interpretacji nie ułatwia zadania realizatorom, i tak obciążonym już przez kompozytora zadaniem niewykonalnym. Jest nim oczywiście znalezienie swojej Salome, która powinna mieć wszystko – głos o odpowiedniej mocy, lecz i delikatności w jednym, umiejętność właściwego cieniowania jego barw, pewność intonacyjną. Oprócz tego musi być co najmniej dobrą aktorką, zarówno sceniczną jak i wokalną  oraz  … atrakcyjną kobietą. Do tego dochodzi jeszcze inny drobiazg - byłoby dobrze, gdyby śpiewaczka potrafiła osobiście wykonać Taniec Siedmiu Zasłon, zastępowanie jej przez zawodową tancerkę psuje efekt … A jeszcze Salome powinna być młoda – oryginalna bohaterka ma około 15 lat! Jak wyraźnie widać z opisu, nawet jeśli darujemy sobie warunek ostatni będzie ekstremalnie trudno. Sofia Jupither, inscenizująca operę w Sztokholmie miała na starcie zadanie nieco ułatwione – trafiła jej się protagonistka spełniająca doskonale przynajmniej wokalno-aktorskie wymagania. Pomysł na pokonanie pewnych ograniczeń wizerunkowych Niny Stemme powinna mieć już reżyserka. I miała. Przyznaję, że mną ten spektakl mocno potrząsnął, chociaż przecież nikt przy zdrowych zmysłach zasiadając do oglądania „Salome” nie spodziewa się czegoś łatwego i przyjemnego. Akcję przeniesiono oczywiście w czasy współczesne nie określając na szczęście nadmiernie dosłownie, kiedy i gdzie się dzieje. Realia podawane przez sam tekst, w którym często się przecież wspomina ową lokalizację geograficzną i czasową zostały jak to zwykle bywa zignorowane. Ale – to historia biblijna, powinna być aktualna wszędzie i zawsze… W każdym razie, po odsłonięciu kurtyny widzimy na pierwszym planie kilka tarasów, trzy zamknięte klapami wejścia do cystern i , z tyłu „pałac”Heroda – mocno przeszkloną willę, w której najwyraźniej odbywa się impreza. Przez około godzinę wszystko toczy się zgodnie z librettem.Pozornie. Bo Salome nie jest tu wcale bezczelną  dewiantką, rozkapryszonym, okrutnym dzieckiem, które musi dostać tę zabawkę, której się mu odmawia, obojętne za jaką cenę.  To Jochanaan, młody, atrakcyjny, upozowany na swojego mistrza wydaje się być ślepy i głuchy, zapiekły w swej odrazie do grzeszników. Zaś Salome to zmęczona kobieta w średnim wieku, która wie, że za wszystko będzie musiała zapłacić, zaś waluta może być tylko jedna. Tę wiedzę nabyła latami żyjąc w otoczeniu Heroda,  nie zna innych metod. Dlatego  nie ma Tańca Siedmiu Zasłon – Salome, pomalowawszy twarz w barwy wojenne zdejmuje dolną bieliznę i płaci – nie tylko władcy, ale też innym mężczyznom. Pokazano ten moment w sposób tak bolesny i dramatyczny (oszczędzając widowni kotłowaniny splecionych ciał), że widzowi przyszło zidentyfikować się z nią, kobietą, która za chwilę zażąda głowy Jochanaana. Dekapitacji ani srebrnej tacy jednak nie będzie, z cysterny wywleczone zostanie ciało proroka, nadal piekne , lekko tylko naznaczone krwią. Salome może się do niego przytulić całą sobą, nie tylko pocałować martwe usta. Odniosła małe zwycięstwo w bezlitosnym świecie mężczyzn, ale jak drogo okupione! Cała interpretacja, aczkolwiek kontrowersyjna, wydała mi się spójna i przekonująca jako jeden z możliwych wariantów tej historii.  Bez wspaniałej Niny Stemme nie byłaby jednak tym samym. Bo Stemme przekonała mnie do swojej bohaterki, uwiarygodniając ją w stopniu, którego się nie spodziewałam.  A jaka kreacja wokalna – dla mnie fenomenalna, poza wszystkimi zaletami, które opisałam na początku jest jeszcze uroda samego głosu, który w Straussie prezentuje o wiele ciekawiej niż w Puccinim. Towarzystwo miała  na scenie dobre, ale jednak nie na swoim, wybitnym poziomie. Josef Wagner jako Jochanaan zaprezentował atrakcyjny baryton, lecz mocy nieco brakowało (głos proroka dochodzący z cysterny było  słychać lepiej niż ze sceny, co oznacza techniczne wspomaganie). Niklas Björling Rygert jako Herod nie miał tego rodzaju kłopotów, ale to tenor o niezbyt ciekawej barwie.  Jonas Degerfeldt  był miłym, aczkolwiek nieco wyblakłym Narrabotthem, Marianne Eklöf sprostała złożonej głównie z gniewnych krzyków roli Herodias. Lawrence Renes doskonale zapanował nad skomplikowaną strukturą dźwiękową dzieła wydobywając zarówno zawartą w nim grozę jak i delikatność. Mimo gwałtownych czasem skoków dynamicznych zawartych w partyturze nie pozwolił też orkiestrze zagłuszać śpiewaków, a o to w przypadku Straussa nie jest łatwo. Ta „Salome” pozostanie ze mna na długo, stanowiąc wspaniały kontrast ze sławną, efekciarską i pretensjonalną produkcja McVicara z ROH (2008). Tam Jochanaana zabijał nagi (prezenujacy się dokładnie ze wszystkich stron), wspaniale umięśniony mężczyzna, zaś Nadja Michael jako Salome tarzała się we krwi i wkładała odciętą głowę … spuśćmy zasłonę miłosierdzia. Tylko Jochanaan dysponował tam mocnym , autorytatywnym głosem Michaela Volle.  

https://www.youtube.com/watch?v=_sRWVudAkKE 

https://www.youtube.com/watch?v=eebT9V5MyVg 

https://www.youtube.com/watch?v=mgfCRu9DWIQ