"Kobieta bez cienia" według Warlikowskiego

„Kobieta bez cienia” to utwór, który wymaga od swych realizatorów niezwykłej dyscypliny, pod każdym względem. Jego grzechem pierworodnym jest przeładowanie – za dużo się dzieje, za dużo słów, „za dużo nut”, za dużo znaczeń i symboli. Wystarczy spojrzeć na ciągnące się bez końca streszczenie libretta i z przerażeniem wyobrazić sobie tę operę w rękach Franco Zeffirellego. Ta wizja budzi we mnie paniczny lęk, nie wiem, czy przetrzymałabym taki spektakl, czy zatopiona przez rzekę barokowego przepychu i nadmiaru wymagała natychmiastowej pomocy medycznej. Stawiam raczej na to drugie, ale na szczęście nigdy tego nie sprawdzę. Całe rozpasanie słowno-muzyczne zawarte w utworze prowadzi jednak do wniosków prostych, oczywistych i nieszczególnie odkrywczych – empatia, zdolność do rezygnacji z części siebie na rzecz innego człowieka czyni nas ludźmi zaś miłość jest źródłem wszelkiego życia. Do tych banalnych prawd prowadzi nas wyjątkowo pokrętna fabuła będąca w istocie historią dojrzewania czworga ludzi do swych ról społecznych: małżeństwa i rodzicielstwa. Proste. W tekście  von Hofmannsthala mówi się o tym dosłownie, niczym w amerykańskim blockbusterze. Dlaczego tak się pastwię nad nieszczęsną ‘żabą” (FROSCH), jak pieszczotliwe zwali swe dziecię sami twórcy? Bo momentami ona mnie mocno irytuje, zaś momentami … zachwyca. Ogólnie jednak nie lubię wychodzić z teatru zmęczona i skołowana, a po „Kobiecie bez cienia” tak się zazwyczaj dzieje. Ona potrzebuje, poza doskonałym dyrygentem (warunek nie do ominięcia) i takimi też śpiewakami reżysera, który zachowując ducha oryginału i mimo wszystko nie grzebiąc zanadto przy libretcie oczyści je z tych wszystkich nadmiarów. O dziwo, ten karkołomny postulat prawie udało się zrealizować Krzysztofowi Warlikowskiemu w Bayerische Staatsoper .  Prawie, bo Warlikowski nie potrafił się rozstać ze swoimi znakami firmowymi, które od lat czynią jego spektakle rozpoznawalnymi z daleka. Mamy więc, jak zawsze starych mężczyzn (jednym z nich, zgiętym wpół, przemierzającym scenę z irytującą wytrwałością jest Keikobad, który wcale nie powinien być widoczny) czy, w finale lanszafty z wizerunkami popkulturowych ikon, także religijnych  na punkcie których Warlikowski ma obsesję. Zaniepokoił mnie za to brak ceramiki sanitarnej – cóż to się stało? Ale, pomimo wszystko sprostał zadaniu i zdrapał z dzieła sporo warstw nie potrzebnego lakieru sprowadzając je do esencji. Baraka i jego Żonę pokazał nam jak ludzi, którzy mogliby być naszymi sąsiadami, gorzej – mogliby być nami. Zupełnie nie przeszkadza mi zgrzebna scenografia, ona ma służyć podstawowemu celowi – skupieniu się na esencji, nie zaś na elementach baśniowych. Także inny świat, którym Mamka kusi Żonę Baraka nie jest fantastyczny, zaś Młodzieniec, w libretcie wizja ze wspomnień tutaj jest wprawdzie ucieleśnionym marzeniem, ale też zwykłym call-boyem, któremu się płaci… W tak opowiedzianej fabule akcenty nieco się przesuwają – to nie Cesarzowa i jej dojrzewanie do człowieczeństwa, ale ludzka para wysuwa się na plan pierwszy. Zwłaszcza, że Elena Pankratova, poza głosem zdolnym podołać trudnemu zadaniu okazała się posiadać prawdziwy talent aktorski. Podobał mi się także Wolfgang Koch jako nieszczęsny Barak – ciepły, nieco ciapowaty i bezradny, dobrze śpiewający (a rola do efektownych nie należy). Johana Bothę aktorsko ogranicza mocno powierzchowność, ale ten triumfalny tenor, ze wspaniałą, otwartą górą skali do partii Cesarza pasuje idealnie. Deborah Polaski podjęła się roli Mamki, najtrudniejszej w całej operze, pełnej karkołomnych skoków dynamicznych nieco męczącej także w słuchaniu. Podołała zadaniu, chociaż pewne problemy intonacyjne było jednak słychac , ale, daj Boże każdej Mamce takie problemy. Została wystylizowana na bezwzględnego kobietona, ale zdołała przemycić troszkę miękkiej czułości dla swej podopiecznej. Adrianne Pieczonka zagrała Cesarzowa nieco ogólnikowo, ale trudności swej partii pokonała brawurowo. Nie brakowało mi ani ciepła i „śmietanki” w charakterystycznych, straussowskich długich frazach, ani rozedrganych emocji, ani precyzji intonacyjnej.  Wszystkie partie drugoplanowe i chóralne wykonane zostały wspaniale, w czym zapewne wydatnie wspomógł wykonawców Kirill Petrenko. Nowy szef muzyczny Bayerische Staatsoper został tam powitany z wielką estymą, radością i nadziejami – nie bez powodu. Coż to za wspaniała różnica w porównaniu do poprzednika, Kenta Nagano! Orkiestra sprawiała wrażenie obudzonej z długiego letargu, grali doskonale – Petrenko zapanował nad skomplikowana partyturą wydobywając z niej wszystko, co się dało. I nie zagłuszał śpiewaków, o co w tym wypadu wymaga wielkiej dyscypliny. Na koniec wspomnieć warto, że ten spektakl jest jednym z nominowanych do tegorocznej Opera Award. Niby nic, a jednak …

https://www.youtube.com/watch?v=OXIfPFCFaxs