Ewa Podleś jako "Dama pikowa" w Liceu

Lubię Czajkowskiego. Takie stwierdzenie rzucone mimochodem w rozmowie z ambitnym melomanem może nas narazić na stanowczy protest lub pobłażliwy uśmiech. Jakoś tak się od jakiegoś czasu porobiło, że obcowanie z muzyką Piotra Ilicza zaczęło być zaliczane to kategorii przyjemności nieco wstydliwych. Przy okazji premiery w TWON „Jolanty”Zamku Sinobrodego” pytanie „Bartok wiadomo, arcydzieło, ale po cóż dlaczegóż ten Czajkowski ?” dało się słyszeć i widzieć w druku bardzo często. Podobno o gustach się nie dyskutuje  (powiedzonko tyleż popularne co nieprawdziwe), pozostaje mi więc tylko stwierdzić, że mnie ta sytuacja smuci, zaś z lekka protekcjonalny ton jakim opinie tego typu bywają wygłaszane wręcz troszkę irytuje. Zaś „Damę pikową”, o której będzie niniejszy post  uważam za najlepszą operę Czajkowskiego. Są w niej nużące dla mnie elementy (nadmiar zbiorowych scenek rodzajowych), nie ma takiej jednorodności i konsekwencji stylistycznej jak np. w „Eugeniuszu Onieginie”, brak też ewidentnego przeboju (w typie „Kuda, kuda” czy sceny z listem). Mamy za to interesującego, choć odpychającego  protagonistę, który sprawia wrażene stworzonego ręką Dostojewskiego, nie zaś Puszkina (u p. Kamińskiego można znaleźć frapującą analizę postaci wraz z uzasadnieniem historycznym). Wpływy Dostojewskiego da się zaobserwować w wielu rosyjskich librettach, tu jednak wystepują szczególnie intensywnie. Poza Hermanem największe wrażenie robi bohaterka tytułowa - drugoplanowa, ale mająca zasadniczy wpływ na losy pary nieszczęsnych amantów, domniemana posiadaczka tajemnicy trzech kart, Hrabina. Tym razem moją uwagę na zapis spektaklu z barcelońskiego Liceu ściągnęła właśnie ona. Produkcja miała premierę w 2003 roku, zarejestrowano wznowienie 7 lat późniejsze. Reżyser Gilberto Deflo znany jest z rewolucyjnego temperamentu – nie miesza w libretcie, nie przenosi akcji w inne czasy (nawet współczesne kompozytorowi), nie zalewa sceny wodą bez ewidentnej potrzeby, nawet nie każe nam na nią patrzeć z lotu ptaka. Zaiste, człowiek o żelaznym charakterze i podziwu godnej odwadze zaufania w pełni autorom dzieła. Tak też uczynił przy okazji „Damy pikowej” i jestem mu za to głęboko wdzięczna.Dostałam spektakl, w którym wszystko zostało opowiedziane po kolei, we właściwych dekoracjach, ładnych kostiumach (jedynie tu dało się zaobserwować lekkie przesunięcia czasowe, zawinione jednak przez Modesta Czajkowskiego, który już w libretcie nieco pomieszał epoki). Przy tym scenografia nie stała się głównym bohaterem, co bywa zasadniczą wadą produkcji Zeffirellego. Dzięki spokojnemu, naturalnemu sposobowi rozwoju akcji można było całość uwagi poświęcić muzyce i bohaterom – jakież to odświeżające! Postacią centralną w tej operze, bez wątpienia najważniejszą jest Herman, osobnik tyleż godzien głębokiego współczucia co budzący szczerą niechęć. Rola ta stawia przed artystą duże wymagania – trzeba ją wykonać nie tylko dobrze technicznie, ale też uwiarygodnić emocjonalnie. Misha Didyk nie sprostał temu zadaniu.  Wyglądał idealnie – smukły, jasnowłosy, obdarzony przydatną tu „mundurową urodą”, ale mimo starań nie potrafił zagrać stopniowej degradacji osobowości Hermana, od pierwszych kroków na scenie sprawiał wrażenie rozhisteryzowanego i tak pozostało do końca. Gdyby jednak podołał wokalnie, możnaby to wybaczyć. Problem w tym, że Didyk, mimo właściwej, słowiańskiej barwy dysponuje instrumentem zbyt lekkim do partii Hermana i skutkiem tego straszliwy wysiłek był słyszalny właściwie przy każdej próbie wziesienia głosu w wysokie rejestry. Szkoda, bo w średnicy tenor brzmiał satysfakcjonująco. Artysta nie wyciągnął z tej przygody żadnych wniosków  - podjął się 2 lata później Manrica w La Monnaie i, jak być może pamiętacie skończyło się to  przykro. Liza – Emily Magee miała wszystkie dźwięki na miejscu, jej sopran był przyjemny dla ucha, ale czegoś mi brakowało, pozostałam obojętna na dramat Lizy. Miałam wrażenie, iż sama śpiewaczka nie jest przekonana do postaci, i doprawdy trudno mi ją za to winić. Liza to jedna z tych kobiet, które możemy spotkać w dużej liczbie we wszystkich krajach, epokach i środowiskach: z grona zalotników zawsze nieomylnie wybierze tego, który najpewniej zrujnuje jej życie zaś potem będzie podążać ku zagładzie z uporem ćmy. Elena Zaremba nie sprawdziła się w roli Pauliny, w której zapisane są dwa odrębne style muzyczne. Zaremba  wyglądała świetnie w obu wcieleniach, w obu też niestety skrzypiała niemiłosiernie. Lado Atanelli był poprawnym Tomskim. Ludovic Tézier pięknie jak to on zaśpiewał „duszoszczypatielną” arię księcia Jeleckiego. Tylko masochistyczną naturą Lizy można tłumaczyć pożałowania godny fakt, że gdy taki facet  tak się do niej zwraca („Ja was ljublju, ljublju bezmierno”) ona pozostaje zimna jak głaz. I  wreszcie nadszedł czas na wisienkę, która w tym wypadku ważniejsza była od całego tortu – Hrabinę. Podstawowy problem z tą rolą polega na tym, iż zazwyczaj wykonują ją   śpiewaczki otoczone nimbem dawnej chwały – damy, u których muzykalność i środki wyrazu wciąż są na miejscu, ale z głosem bywają kłopoty, czasem poważne. W  Liceu mieli to niebywałe szczęście, że zadania podjęła się Ewa Podleś. Jest to bezwzględnie moja największa operowa miłość i muszę się bardzo starać, by nie popadać w ekstazę przy każdym zetknięciu z jej sztuką. Ale cóż mam czynić, gdy ona zasługuje na te wszystkie przymiotniki w stopniu najwyższym. Jej Hrabina jest absolutnie fantastyczna, pod każdym względem. Jeżeli tej roli w jej wykonaniu nie widzieliście i nie słyszeliście trzeba to nadrobić koniecznie!  Trzeba zobaczyć jak ta budząca lęk, kostyczna, władcza  starucha zostawszy sama wspomina swą młodość. Jak staje się krucha, bezbronna i mimo charakteryzacji możemy w niej zobaczyć przez ulotny moment dziewczynę, którą była. Kiedy zaś powraca w koszmarze Hermana jako upiór jest prawdziwą  diablicą – kuszącą i wiodącą na manowce. Nie muszę dodawać, że Podleś zaprezentowała też głos w pełni sił i urody, oraz nienaganną dykcję. Była jedyną osobą na scenie, którą rozumiało się doskonale niezależnie od tego, czy podawała tekst rosyjski czy francuski. Publiczność Liceu najwyraźniej też uznała, że Maestra ukradła spektakl reszcie obsady – owacja dla niej była ogłuszająca. Dyrygent  Michael Boder wydaje się być z tych dobrze współpracujących ze śpiewakami. Nie majstrował przy tempach, nieźle też wyczuł specyficznie melancholijne fragmenty muzyki, wykonał kawał porządnej roboty. To samo mogę powiedzieć o chórze, zwłaszcza o męskiej jego części. Panowie mieli trochę zadań aktorskich, które zrealizowali z powodzeniem. 

https://www.youtube.com/watch?v=fZTAs0tB7Ts 

https://www.youtube.com/watch?v=SESg1Uz_FM4