"Postanowiłem być łotrem" - Kwiecień jako Don Giovanni: San Francisco 2007

Mamy współcześnie dwóch Don Giovannich, którzy nie bez powodu zrośli się z tą rolą  i stali punktem odniesienia dla innych. Przy okazji podzielili publiczność: nawet, jeżeli tak jak ja uważamy obu panów za niemal równie fantastycznych, zawsze jednak to „niemal” zostaje. Moim numerem 1 jest Mariusz Kwiecień, nie tylko dlatego , że moje uszy wybrały jego głos, ale ze względów czysto interpretacyjnych. Peter Mattei ( nikt chyba nie miał wątpliwości, że także o nim mowa) to niezwykle elegancki Giovanni, ale jego Don, niezależnie od produkcji bywa podobny.  Zaś Kwietnia widziałam w wielu różnych, mniej i bardziej udanych inscenizacjach i miałam przed oczami zupełnie odmienne role. Dziś napiszę o jednym ze swych ulubionych „Don Giovannich” ( ten najlepszy, z Teatru Wielkiego w Warszawie niestety nie został, o hańbo, zarejestrowany) Jest to przeniesienie spektaklu Davida McVicara z brukselskiego La Monnaie z 2004 do San Francisco 3 lata później. To jeden z tych rzadkich spektakli, w których wszystko (albo prawie) zadziałało jak powinno, a niektóre elementy nawet lepiej. Przede wszystkim tytułowy bohater jest tu prawdziwym dominatorem , postacią wokół której inni krążą niczym satelity i od której ich los zależy. Nie zazdroszczę im owego  losu , bo ten Don Giovanni jest zdecydowanym bad-boyem o  socjopatycznej osobowości i nie cofa się przed żadnym okrucieństwem, aby osiągnąć chwilowy cel. A cel bywa zawsze chwilowy , bo główną cechą Giovanniego wydaje się wieczne nienasycenie. Dlatego komentarz Leporella ze sceny finałowej „ ah, che barbaro appetito” dotyczy nie tylko jedzenia pochłanianego przez jego pana zachłannie niczym zwierzę , ale także innych aspektów życia . Właściwie wszystkich oprócz uczuć. Tych Don Giovanni najprawdopodobniej nie ma wcale. Coś na kształt przelotnej emocji ujawnia tylko raz i to w najbardziej nieoczekiwanym momencie. Zabiwszy Komandora brutalnie i nierycersko, właściwie go zarżnąwszy Don Giovanni lekko muska dłonią twarz umierającego i jest w tym geście ulotny ślad czułości, która nie pojawi się u niego już do końca. Jest w spektaklu jeszcze jeden moment charakteryzujący Don Giovanniego dosyć dobitnie: podczas śpiewania serenady do służącej donny Elviry głosem najaksamitniej słodkim i uwodzicielskim uśmiecha się  naprawdę ohydnie, powiedziałabym wręcz odrażająco. Poza tym jego energia powoduje, że gdy pojawia się na scenie, brak na niej powietrza dla innych. Nawet w końcówce pierwszego aktu to nie Don Giovanni ucieka, to towarzystwo przerażone opuszcza jego pałac a on zostaje i przed kurtyną śmieje się do nas triumfalnie.   Przy takim ustawieniu postaci głównej określenie „dramma giocoso” traci sens: dramma, owszem , nawet bardzo ale na żadne giocoso miejsca tu nie ma. Podkreśla to warstwa scenograficzna, która zarówno oszczędną zabudowę sceny ( przez większość akcji jesteśmy  … na dachu)  jak kostiumy protagonistów (zamiast wieku 17 mamy najwyraźniej 19) topi w szarościach i czerniach. I tylko płomienie piekła w finale mają właściwą intensywność kolorystyczną. Postacie otaczające Don Giovanniego są przy jego okrucieństwie w wymiarze iście szekspirowskim (narzuca się Ryszard III i jego „postanowiłem być łotrem”) jak karły przy olbrzymie, zajęte swoimi małymi interesami – z jednym wyjątkiem – ośmieszonej, poniżonej, ale głęboko ludzkiej , próbującej ratować potwora Elviry. Annę i Ottavia zajmuje wyłącznie kwestia jej reputacji oraz powinności honoru (chociaż trzeba przyznać, że tu Anna jest rzeczywiście kobietą przez Don Giovanniego skrzywdzoną) , Leporello chce tylko dobrze zjeść, zabawić się i nazbyt przy tym nie męczyć, co przy takim padrone jest raczej nierealne. Zerlina i Masetto mają przed sobą typową przyszłość: będą się zdradzać i oszukiwać wybuchając świętym oburzeniem w momencie odkrycia prawdy. Finałowy  sekstet o słusznej karze dla grzesznika brzmi jak zazwyczaj  filistersko – bo i owszem, ukarany został słusznie, ale…któż to się cieszy…. Don Giovanni ma przynajmniej odwagę być monstrum do końca, wykrzyczeć słynne trzykrotne „no!” i  podać rękę śmierci. A Komandor wygląda tu jak zombie z niedrogiego horroru, twarz mu się rozpada, co budzi zasadniczą wątpliwość – skąd przybył? Bo chyba jednak nie z nieba (pomimo słownej deklaracji) i co takiego uczynił?

 Aktorzy- śpiewacy spisali się w tym spektaklu wyjątkowo dobrze. Luca Pisaroni – Masetto wkrótce po tym występie awansował na Leporella, i to z pewnością właściwsze dla niego miejsce, taki Masetto to luksus niebywały. Zerlina – Claudia Mahnke doskonale oddała klasyczny dylemat swojej bohaterki: chciałabym (zaznać rozkoszy z Don Giovannim), ale boję się (że mąż się dowie) , choć z intonacją bywały drobne kłopoty. Twyla Robinson wydała mi się najsłabszym punktem obsady, a szkoda , bo Elvira to postać złożona i ciekawa zarówno pod względem muzycznym jak aktorskim. Elza van der Heever ściągnięta do roli Anny na bardzo nagłe zastępstwo dokonała rzeczy podziwu godnej : nie krzyczała, co robią niemal wszystkie  Anny i nie brzmiała ostro . To wyjątkowo udana kreacja, brawo!  Kristin Sigmundson dzielnie zniósł trupią charakteryzację Komandora a jego bas sugerował głębią piekielne otchłanie. Charles Castronovo śpiewał elegancko i starał się być jak najmniej żałosnym Ottaviem ( nie do końca się powiodło, ale to nie wina śpiewaka). Oren Gradus był świetnym Leporellem: atrakcyjny głosowo i zewnętrznie, ale twardo trzymający się ziemskich spraw stanowił doskonały kontrapunkt dla demonicznego szefa. Który to zdominował scenę bez reszty, zarówno od strony wokalnej jak aktorskiej. Wyraźna była tu kategoryczna odmowa rozjaśnienia postaci chociaż o pół tonu – ten Don Giovanni miał być arcyłotrem. Kontrast pomiędzy słodyczą, miękkością i płynnością tego wyjątkowego barytonu a odpychającym wzrokiem i działaniem bohatera bywał wstrząsający. Chociaż i głos Kwietnia nabierał czasem stalowego, twardego brzmienia sugerującego charakter postaci. Po raz kolejny można się było przekonać jak tajemniczą rzeczą jest sceniczna charyzma . Mężczyzna niezwykle sympatyczny, dość atrakcyjny, ale bez przesady na scenie staje się samcem alfa emanującym seksualnym magnetyzmem i usuwającym w cień resztę bardzo dobrej przecież obsady! I to nie jest tylko (choć może w pewnym stopniu) sprawa żeńskiej podatności na urok łajdaka. Donald Runnicles pomógł swoim śpiewakom i orkiestrze wydatnie – poza jak zawsze za szybą arią szampańską wszystko było dokładnie takie jak trzeba. 

Na koniec mała obietnica  - postaram się w najbliższym czasie nie męczyć Was już "Don Giovannim". Chyba, że dokonam jakiegoś niesamowitego odkrycia produkcji, której nie mozna się oprzeć. Ale na to się nie zanosi ...

http://www.youtube.com/watch?v=j1mdDkkMfmY