Ruciński i bal manekinów - "Oniegin" z Walencji

Los bywa kapryśny i pewnie właśnie dlatego nie udało mi się dotrzeć do TWON na „Oniegina” w reżyserii Mariusza Trelińskiego ani w roku premiery , ani wznowienia. Próbowałam, dwukrotnie miałam już bilet i coś naprawdę ważnego stawało mi na przeszkodzie. Ucieszyłam się więc niezmiernie, kiedy dotarł do mnie zapis spektaklu z  Walencji , zarejestrowanego w styczniu 2011. Nawet nie znając nazwiska realizatora mogłabym pewnie się go domyślić, „wczesnotreliński charakter pisma” widoczny jest z całą oczywistością. To nie przygana, bo chociaż mam do tej produkcji zastrzeżenia, jednak będę ją pamiętać jako jedną z najciekawszych interpretacji „Eugeniusza Oniegina”. Powstała w roku 2002, a to był u Trelińskiego okres estetyzująco-minimalistyczny , z tego względu scenografia (Boris Kudlička) jest w wyrafinowany sposób skromna: ogranicza się właściwie do pojedynczych, ale bardzo znaczących elementów i gry barwami oraz światłem. Kostiumy sugerują , ze akcja rozgrywa się raczej na początku XX, a nie XIX wielu. Głównym problemem, z jakim musimy się  w tej inscenizacji uporać jest obecność na scenie postaci nazywanej enigmatycznie O – bladego, starszego mężczyzny w bieli i z laseczką używaną często nietypowo. Niedookreśloność oczywiście została zamierzona – to my mamy zdecydować kim będzie dla nas O : starym Onieginem? widmem ? szatanem? duszą pokutującą?  Czy Tatiana jest jego ożywionym wspomnieniem, czy też może to on jej wizją? Wszystkie tropy  są możliwe, wszystkie … właściwe. Nie mam pojęcia, jak to wyglądało w Warszawie, ale podejrzewam, że Jan Peszek finezyjniej zagrał tę postać, niż w Walencji uczynił to choreograf Emil Wesołowski, trochę nazbyt demoniczny i jednostronny. Podobnie zresztą został upozowany Oniegin – blady, kruczowłosy, w czerni. Od pierwszej chwili na scenie odpychający, od pierwszego momentu niepróbujący udawać szacunku czy cienia zainteresowania dla prowincjuszy , ani też pokrywać pogardy dobrymi manierami bo  tych nie objawia wcale. W związku z tym finałowy wybuch uczuć nie wzbudził mojego zaufania i poruszenia, bo nie uwierzyłam , że był prawdziwy. Zwłaszcza, że choć Leński nazywa Oniegina swoim przyjacielem, ten z cała pewnością do przyjaźni nie jest zdolny. Tak została pokazana scena pojedynku – Oniegin sprawia wrażenie najwyżej zirytowanego a przecież w muzyce krótkiego duetu przed walką są obecne inne emocje – żal, wahanie, silna rozterka. Szkoda trochę , że Treliński uczynił tytułowego bohatera nieco zbyt jednowymiarowym, ale też taka interpretacja wzmacnia i uwypukla postać Tatiany, i tak przecież faworyzowanej przez samego Czajkowskiego. A Tatianę w tym spektaklu przepięknie zagrała Kristine Opolais – obraz z listem ( pisania listu nie ma)  jest majstersztykiem zarówno reżyserii jak aktorstwa, zwłaszcza, że odbywa się w niemal pustej przestrzeni. Leński na tym tle wydaje się bardziej konwencjonalny – ot, bardzo młody chłopak, któremu buzują hormony, który nad konsekwencjami własnego wybuchowego temperamentu zaczyna się zastanawiać dopiero, gdy już za późno. Wszystko to składa się na spójną całość dającą jednak mnogie możliwości interpretacji i zostawiającą widzowi na długo w pamięci szereg obrazów . Mnie utrwaliła się szczególnie scena z Leńskim i Onieginem wirującymi w upiornym tańcu na obracanym błyskawicznie przez kilku mężczyzn stole, aria Leńskiego i późniejszy pojedynek (rozegrane klasycznie  - z  kępą brzóz w tle i padającym śniegiem), monolog Oniegina z ze zbliżającymi się nieubłaganie widmowymi postaciami, wreszcie pierwsze, pełne jeszcze beztroski spotkania Leńskiego z Olgą – z żółtymi kwiatami, leżakiem i patefonem. Trochę za dużo było za to zarówno w drugim jak i trzecim akcie owego „balu manekinów”, który wyglądał  interesująco , ale dał efekt łopatologicznego tłumaczenia nam reżyserskich intencji. Szczególnie Tatiana  jako spętana konwencjami lalka budzona do życia jedynie przez  Prawdziwą Miłość wydała mi się zgrzytem. Tym niemniej uważam ten spektakl za wyjątkowo udany, w czym oczywiście udział podstawowy miała jakość wykonawstwa muzycznego. Najbardziej zaskoczył mnie młody izraelski dyrygent Omer Meir Wellber, który tę operę musi kochać  - prowadził orkiestrę z wyjątkową czułością, dbałością o detale, liryczną płynnością ale i temperamentem we właściwych miejscach. Bohaterka wieczoru dla mnie była Kristine Opolais, której kreacja wokalna dorównywała scenicznej. Artur Ruciński, posiadacz pięknego, dość ciemnego głosu  starał się przynajmniej nim wyrazić nieco emocji i to mu się udało. Niestety, czasy, kiedy mogliśmy go regularnie podziwiać na polskich (zwłaszcza warszawskiej) scenach minęły chyba już bezpowrotnie: na nadchodzący sezon nie ma krajowych planów. Dmitri Korchak to Leński przekonujący, żarliwy lecz pozbawiony indywidualności, przynajmniej dźwiękowo. Niemniej rolę stworzył sympatyczną. Właściwie wszyscy wykonawcy ról drugoplanowych spisali się świetnie: Lena Belkina – Olga , Gunter Groissbock – Gremin, Margarita Nekrasova – najlepsza Filipiewna jaka w życiu słyszałam, Helene Schneiderman – Łarina, Emilio Sanchez – Triquet. Niewątpliwie, gdybym miała półkę z napisem „ulubione” ten spektakl by na nią trafił.

https://www.youtube.com/watch?v=Mr5nRHgRkRA

https://www.youtube.com/watch?v=5hs34o9rkKc

https://www.youtube.com/watch?v=wwzxLjSnvNU

https://www.youtube.com/watch?v=mlL_Us4Z1gk