Werther umierał przepięknie - Met

Nieustająca popularność „Werthera” na światowych scenach  właściwie nie powinna nikogo dziwić – opera jest dobrze znana publiczności, po francusku melodyjna i zazwyczaj wystawiana po bożemu. Jakoś na szczęście nawet w Europie nieczęsto przychodzi komuś do głowy rzecz uwspółcześnić, ubrać bohaterów w bure szmaty lub korporacyjne, szare mundurki i wcisnąć do ręki samobójcy strzykawkę z wiadomą substancją zamiast pistoletu. Cieszmy się tą sytuacją, bo może długo nie potrwać!  Radość tym większa, że obecnie mamy kilku tenorów zdolnych wokalnie podołać partii tytułowej. Tyle, że od paryskiej premiery dzieła w 2010 roku Werther, niczym królowa jest tylko jeden i wszyscy wiemy, który.  Tamta produkcja była rzeczywiście wyjątkowa  - za pulpitem Michel Plasson, reżyserował ascetycznie acz koherentnie Benoit Jacquot a na scenie, oprócz świetnych: Charlotty, Alberta i Sophie był Jonas Kaufmann, który tym występem zawłaszczył postać na czas nieokreślony. Szukając wtedy opinii na temat spektaklu trafiłam na coś , co wydało mi się najwyższym hołdem, jaki można śpiewakowi złożyć.  Autorem recenzji był sędziwy bloger przyznający się do ukończenia 89 wiosen, paryżanin od urodzenia. Pan ów relacjonował, że do opery zaprowadzono go po raz pierwszy, gdy miał 9 lat, bakcyla połknął i tak mu już zostało. Podziwiał wszystkich sławnych i mniej popularnych Wertherów występujących przez te 80 lat na stołecznej scenie i niektórzy mu się podobali. Aż do momentu, kiedy ujrzał i usłyszał Kaufmanna, który skasował mu wspomnienia o poprzednikach i stał się w jego oczach i uszach Wertherem wcielonym. Nie podejmuję się zacytować przymiotników i nie mogę umieścić tu odsyłacza do konkretnej strony, bo zwyczajnie nie potrafię już jej odnaleźć. Ale post zachwycił mnie do tego stopnia, że zapamiętałam go dosyć chyba dokładnie. Piszę o tym, bo od owych czterech lat każdy, kto występuje jako Werther jest oceniany i odbierany z perspektywy tamtego spektaklu i tamtej roli. Ta tendencja oczywiście irytuje niezmiernie tych, którzy nie akceptują techniki wokalnej Kaufmanna. Nawet jednak oni (tak mi się wydaje) nie powinni ganić samej kreacji scenicznej – była rzeczywiście absolutna. Paryskie wspomnienie spowodowało, że w fotelu kinowym zasiadłam z olbrzymimi oczekiwaniami, ale również lekkim niepokojem. W końcu to Met, gdzie na ogół dosładza się wszystko, co tylko można, zaś w wypadku opery tak łzawej z natury mogłoby to dać efekt groteskowy. Nie dało, chociaż rzeczywiście było słodko i prześlicznie. Richard Eyre przystosował się do panującej tendencji i przeniósł akcję do czasów współczesnych kompozytorowi, co pozwoliło zaprezentować niezwykle efektowne kostiumy, zwłaszcza żeńskie. Dla mnie tej ładności okazało się nieco za dużo. Nie wydawał mi się też potrzebny początek ze śmiercią i pogrzebem matki Charlotty, ale poza tym sama produkcja okazała się udana. Zastosowano bardzo płynny i filmowy tok narracji, sceny zmieniały się … jak w kinie. Poza obrazem otwarcia dostaliśmy kolejny bonus – zobaczyliśmy scenę na balu, gdzie Werther jeszcze nie odważa się porwać Charlotty do tańca i to ona musi go do niego zaprosić.  A jaki był ten Werther?  Absolutny. Tym razem możliwość spojrzenia bohaterowi prosto w oczy, na wielkim zbliżeniu stanowiła rzeczywisty przywilej, bo wszystkie uczucia się w nich odbijały (była nawet pojedyńcza, duża łza pod koniec drugiego aktu – siłą rzeczy dla widzów teatralnych niedostrzegalna).  Głos Kaufmanna brzmiał pięknie, dźwięcznie, soczyście a chwilowe napięcia wydały mi się efektem świadomie użytych środków wyrazu – mieliśmy odczuć desperację  Werthera . I odczuliśmy. Wielkie wrażenie zrobiła na mnie najsłynniejsza aria tej opery „Pourquoi me reveiller” rozpoczęta piano, ściemnioną barwą i wznosząca się wraz z emocjami bohatera coraz wyżej, jaśniej, głośniej, zapamiętalej  – coraz bardziej dojmująco. Akt finałowy był prawdziwie wstrząsający i wcale nie dlatego, że pokazano nam samobójczy akt nieszczęśnika dosłownie – przyłożenie pistoletu do głowy, rezygnację, potem strzał w serce i krew plamiącą nie tylko koszulę , ale też jej rozbryzgi na ścianie… Massenet napisał finał  wspaniale, pokazując nam Werthera wreszcie … szczęśliwego w obliczu śmierci w ramionach Charlotty. Kaufmann zaśpiewał go właściwie w całości mezza voce , łagodnie, jakby znajdował się już bliżej nieba niż ziemi. Tym występem Kaufmann potwierdził tylko to, co już o nim wiedziałam sprawiając, że trudno sobie w tej partii wyobrazić kogokolwiek innego. I nie jest to kwestia fizycznej urody, noszonej przez niego niczym kostium – artysta doskonale wie jak tego atutu używać w celu osiągnięcia zamierzonego efektu artystycznego (nie wahając się całkowicie go zniszczyć gdy to służy roli, jak w monachijskim „Fideliu”). Dlatego właśnie środki wokalne i aktorskie są u niego idealnie ze sobą zespolone i dają taki rezultat. Sophie Koch nie wywarła na mnie tak dobrego wrażenia jak w spektaklu paryskim. Wokalnie była kompetentna, wyglądała ładnie ale czegoś mi brakowało – może ciepła płynącego od wewnątrz, nie wiem. Nawet w ostatniej sekundzie spektaklu, kiedy Charlotte bierze w dłoń pistolet aby dołączyć do Werthera „là-bas, au fond du cimetière” nie poczułam, że jest to dla niej chwila ostateczna. Za to Sophie Lisette Oropesy udała się nadzwyczajnie – nareszcie ta doskonała śpiewaczka nie musiała być na scenie subretką. Pięknie pokazała  młodziutką dziewczynę, prawie dziecko, pełne naturalnej radości życia ale zaczynające przeczuwać tragedię. I co za śliczny, jasny, dźwięczny sopran! David Bižic także może dopisać swój debiut w Met do listy sukcesów – ładny, dość silny baryton, efektywne aktorstwo, podejrzewam, że zagości na tej scenie na dłużej (chociaż obawiam się, że będzie skazany na tzw. ważne role drugoplanowe). Alain Altinoglu bardzo sprawnie i dynamicznie poprowadził muzyczną stronę spektaklu, co sprawiło mi niespodziankę, bo naczytałam się doniesień o braku panowania nad dynamiką i własnym temperamentem. Jeśli tak było w pierwszych przedstawieniach jedyny ślad tego usłyszałam w końcówce trzeciego aktu, gdzie grzmiąca orkiestra o mało nie przykryła głosów solistów. Odrębne komplementy należą się też panu, który przygotował do występu chór dziecięcy  - bezbłędny, a dzieciaki same urocze, pozornie rozbrykane ale wykazujące już silną dyscyplinę artystyczną.

Na koniec muszę powtórzyć – Werther jest tylko jeden. O ile uważam Jonasa Kaufmanna za najlepszego współcześnie Don Jose i Lohengrina, mogę sobie w tych rolach wyobrazić innych tenorów. Ale Werther należy do niego.

Aha, kochani, mieliśmy raz wreszcie trochę szczęścia. Problemy techniczne spowodowały, że większość kin za oceanem miało ostatnie 7 minut transmisji bez dźwięku. Katastrofa. Nas na szczęście to nie spotkało!

https://www.youtube.com/watch?v=AHnZoZD9SYQ

https://www.youtube.com/watch?v=VddR9EopRhc