"Parsifal" we krwi

Ochłonięcie po „Parsifalu” zajęło mi mnóstwo czasu, ale rzeczywiście od bardzo dawna żaden spektakl operowy nie był dla mnie tak głębokim przeżyciem. Chociaż warszawski Teatr Studio starał się z całych sił zepsuć mi wrażenie koszmarnym nagłośnieniem i wykładem Adama Suprynowicza , który z takim naciskiem podkreślał mniemaną antychrześcijańskość utworu, że moja nieznająca dzieła  koleżanka już w przerwie zapytała mnie zdziwiona o co temu panu chodziło. W każdym razie importowana z Lyonu produkcja, mimo przeniesienia akcji  w postapokaliptyczną bliską przyszłość okazała się prawdziwym misterium, za co trzeba podziękować całej twórczej ekipie, bo  wszystkie elementy zadziałały idealnie. Już wstęp wytworzył odpowiedni klimat : ubrani w korporacyjne mundurki mężczyźni zrzucają marynarki, krawaty i buty (obserwowani przez zdumionego Parsifala) i zasiadają w ciasnym, podwójnym kręgu po prawej stronie sceny (mandala życia - nawiązanie do buddyzmu, którym się Wagner interesował ). Kobiety oddzielone od nich wyschniętym strumieniem pozostaną osobne, nieważne i nieme -  to męski świat. Obecność w nim Kundry irytuje braci, którzy nie są gotowi zobaczyć w niej stworzenie tak samo ważne jak zabity łabędź. Który, o ulgo, w tej produkcji jest łabędziem, podobnie jak włócznia włócznią a Graal Graalem.  Z czasem strumień napełni się wodą , a z pojawieniem się cierpiącego Amfortasa krwią. Z tyłu sceny znakomite projekcje wideo (Peter Flaherty) pokazują nam niebo – czasem pokryte chmurami, czasem krwawe, pokazują też kształty ludzkiego ciała jak z obrazów Georgii O’Keefe . Światła (David Finn) tworzą niezwykły klimat podczas misterium Graala w pierwszym akcie. Drugi akt królestwo Klinsora umieszcza … wewnątrz rany Amfortasa , tak to przynajmniej interpretuje Jonas Kaufmann. My widzimy zawężoną przestrzeń, Dziewczęta Kwiaty (białe sukienki, długie, proste, czarne włosy- wyglądają trochę jak w azjatyckim horrorze) z włóczniami dłoniach  i krew, która zalewa cale podłoże. We krwi z upodobaniem nurza się Klingsor , krew plami białe suknie i łoże, na którym Kundry nie udało się skusić Parsifala. W trzecim akcie nie ma wielkopiątkowego odrodzenia przyrody, mamy tylko jasne punkty na spękanej ziemi – czy to są wiosenne, drobne kwiatki? Nie wiemy. François Girard miał dużo szczęścia, trafiając na taką obsadę , na jaką stać może ze trzy (jeśli tyle) teatry na świecie. Wszyscy śpiewacy są także wytrawnymi aktorami i byli w stanie zrealizować jego wizję. Zacznijmy od tego, który w wielu recenzjach stanowił największe zaskoczenie dla ich autorów , czego nie rozumiem, bo Peter Mattei od zawsze znany jest z aktorskiego talentu. Jako Amfortas cierpiał tak przejmująco, tak bardzo po ludzku, że patrzyło się na to z trudem niemal fizycznie odczuwając jego  mękę.  W akcie trzecim król jest już tak zdesperowany, że zsuwa się do grobu ojca nie wierząc , że odkupienie nadejdzie. Krew plami jego koszulę, ale także koszule giermków, na których się wspiera. Tym , co rzeczywiście nieco zaskakujące okazała się potęga głosu, bo Mattei znany jest jak dotąd z ról typowych dla barytona lirycznego, nie wymagających takiego wolumenu. W każdym razie tu brzmiał i potężnie, i pięknie i przejmująco. Jewgienij Nikitin (to ten niedobry człowiek ze swastyką na piersi) zagrał Klingsora, który nie tylko nadal odczuwa furię z powodu odrzucenia przez Graala ( nawet go rozumiem, biorąc pod uwagę ofiarę, której dokonał daremnie), ale którego to nadal boli. Demoniczne miny strojone przez artystę ( niektórych bawiły) mnie nie przeszkadzały. Głosowo także sprostał zadaniu. Najsłabszym, co zdecydowanie nie oznacza, że słabym elementem obsady okazała się Kundry. Katarina Dalayman grała w manierze typowej „szalonej damy” , co przecież nie stanowi błędu, gorzej, że wyglądała raczej na matkę ziemię niż wyrafinowaną kusicielkę. W związku z czym Parsifal nie miał zbyt trudnego zadania i oparcie się jej wdziękom nie stanowiło ciężkiej próby. Dalayman  najlepiej wypadła w trzecim akcie , ale tam już nie śpiewa. A dysponuje mocnym , ciemnym głosem, momentami tylko sprawiającym wrażenie nieco matowego. Ogólnie jednak jej Kundry , może nie ekscytująca, ale dobra była na pewno. Gurnemanz ma w „Parsifalu” zdecydowanie najwięcej do śpiewania – to prawdopodobnie jest najdłuższa partia w zachodniej operze (podejrzewam bowiem , że w chińskiej bywają jeszcze dłuższe). Rene Pape dotarł do końca bez śladu zmęczenia , ze swoim nieprawdopodobnie pięknym głosem tak świeżym, jakby dopiero zaczynał. Dla mnie jest to pod względem barwy głos, który nie ma i nie miał konkurencji w kategorii męskiej – piękno absolutne. Poza tym bardzo lubię sposób, w jaki traktuje Wagnera – jak belcanto. Nie traci przy tym nic ze specyficznej , zupełnie przecież innej niż włoska melodyjności .   Jako Gurnemanz , który dla bractwa Graala jest quasi-ojcem wykorzystał swój autorytet, emanował także ciepłem, spokojem , czasem rezygnacją. W roli Parsifala Jonas Kaufmann zaprezentował nie tylko wspaniałe aktorstwo sceniczne ( z tej strony go już znamy doskonale), ale także głosowe. Parsifal pojawia się na scenie jako ów niewinny prostaczek , więc głos Kaufmanna brzmi lekko, młodzieńczo świeżo. Naturalne zalety śpiewaka sprawiają, że tak też wygląda. Gdy wyrywa się z ramion uwodzicielki nabiera, zgodnie z partyturą mocy heroicznej – jest silny, zrozumiał wreszcie w czym uczestniczy i jakie znaczenie ma jego decyzja. Gdy powraca po latach wędrówki zmęczenie , dojrzałość ale i nadal obecną moc słychać w głosie. Zewnętrznie trzeba było Kaufmanna na doświadczonego tułaczką ucharakteryzować. Poza tym pół trzeciego aktu Parsifal spędza bez koszuli i – nie , nie będę się zachwycać urokami Kaufmannowej klaty – stanowi to doskonałą lekcję poglądową, bo widać znakomicie, które mięśnie przy śpiewaniu pracują. Bardzo podobało mi się także i to, że w trzecim akcie nie ma momentu wyraźnego przełamania – teraz jestem znużonym człowiekiem – a teraz Odkupicielem. Parsifal był cały czas jednym i drugim.

Daniele Gatti dyrygował bez partytury, co świadczy nie tylko o jej dokładnej znajomości , ale także o głębokiej miłości do tej muzyki. I to się dało usłyszeć. Dostaliśmy wspaniale poprowadzonego „Parsifala”. W takich momentach niezmiernie żałuję, że nie mam większego talentu literackiego, że mój język jest tak ubogi a siła przekazu nikła. Bo taki „Parsifal” zdarza się niezwykle rzadko. Chciałoby się podziękować każdemu z osobna – wszystkim śpiewakom, orkiestrze, chórowi, reżyserowi, autorowi projekcji wideo, oświetlenia, scenografii itd., itd., itd. Dlatego , jeżeli przegapiliście to wydarzenie  z jakichś  przyczyn  serdecznie namawiam: kiedy tylko będzie DVD (a będzie) kupujcie bez namysłu . Warto. I zazdroszczę widzom z Łodzi, gdzie wiem, że transmisję można oglądać w dobrych warunkach. Ja nie miałam tego szczęścia, ale i tak 6 godzin spędzonych na straszliwie niewygodnych krzesłach Teatru Studio będę wspominać z czułością.

PS. Mam jeszcze pytanie, na które właściwie powinien odpowiedzieć znawca w rodzaju Piotra Kamińskiego, ale on raczej blogów nie czytuje. Może jest ktoś taki wśród Was? Kiedy właściwie i z kim Parsifal dorobił się potomka? Bo o tym, że się dorobił wiemy z „Lohengrina”.

https://www.youtube.com/watch?v=j3gJvyNrK88

https://www.youtube.com/watch?v=qhBGZlcjn84